تحولات انرژی در خاورمیانه برای کشورهای منطقه و نیز برای کشورمان، از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این اهمیت از ناحیه چندین موضوع اصلی و از موضوعات فرعی بسیاری نیز میباشد. قصد ما تحلیل سیاسی اقتصادی این موضوع نیست و بیشتر به موضوعات صنعتی و توسعه پایدار باز میگردد.
برخی از تحلیلگران و کارشناسان معتقدند که، یک تحول بنیادین در ساختار و منابع انرژی جهانی نزدیک است. علت این امر را آگاهی گسترده مردم جهان از وضعیت تغییرات آب و هوایی در خصوص مصرفکنندگان بزرگ منابع انرژی فسیلی و دولتهای آنها میباشد. مردم جهان به طور جدی خواستار کنار گذاشتن سوختهای هیدروکربنی هستند. دنیای تجارت، اما این احساسات را خیلی جدی نگرفته است.
اما برخی از دولتها و کشورها با روی آوردن به اقتصادی که از نفت و گاز دور میشود متمرکز شدهاند تا امنیت انرژی خود را برای اقتصاد پایدار تضمین کنند. در جای جای دنیا، سرمایهگذاران اکنون میلیاردها دلار به انرژیهای تجدیدپذیر اختصاص میدهند.
اما سه کشور که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل میدهند یعنی چین و هند و آمریکا، با وجود تلاشهایشان برای سوختهای سبز همچنان در صدر بزرگترین آلایندگان محیط زیست هستند.
به این نکته باید توجه کرد که به زودی، تولید نفت از تقاضا پیشی خواهد گرفت. تولید مازاد باعث کاهش قیمت خواهد شد و دعواهای قیمتگذاری شدت خواهد گرفت. برخی تولیدکنندگان حجم کمتری نفت خام تولید نموده و محصولات مشتقه تولید خواهند کرد.
اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که این تحول و جایگزینی انرژی، دههها به طول خواهد انجامید. دنیای اقتصاد به این زودیها دست از سرمایه و زیرساختهای ساخته شده برنخواهند داشت.
تحولات صنعتی دیگری نیز در راه است:
مهمترین آنها شاید رویکرد اتومبیلهای الکتریکی باشد. تقریباً نود درصد از اتومبیلهای جدید هنوز از سوخت فسیلی استفاده میکنند.
ساختمانهای مسکونی موجود دارای اجاق گاز هستند.
ناوگانهای حمل و نقل هوایی و دریایی هنوز با سیستم سوخت فسیلی ساخته میشوند و تغییرات تکنولوژی در آنها تا سالها طول میکشد.
جهان در انواع پلاستیکهای مشتق از نفت غرق میشود اما تغییر مصرف بسیار کند است.
اگر از این دو دیدگاه که مبتنی برجنبههای تندروانه طرح میشوند بگذریم، باید برای طولانی مدت به این واقعیت که بشر نیازمند استفاده از سوختهای پاک در تمامی ابعاد زندگی است، اهمیت داده و اثر این تحول را بر جنبههای اقتصادی کشورهای تولیدکننده نفت که بیشترین درآمدشان از این محصول است، حیاتی بدانیم.
این کشورها ضمن همکاری باید به برنامههای استراتژیک اقتصاد با نفت بدون آلایندگی و یا کمتر آلاینده روی آورده و ابهامها را برای خود برطرف سازند تا برنامههای توسعهای را طراحی و اجرا نمایند.