گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ زینب خسروی- امروزه با توجه به نیازهای کشور کارآفرینی تبدیل به یک امر مهم در ایجاد اشتغال‌زایی و ثروت‌آفرینی شده که در این راستا دانشگاه‌ها باید با ارتباط مستمر و موثر با صنایع مختلف در جهت رفع نیازهای بازارکار به پیش روند و دانش‌آموختگانی را تحویل جامعه دهند که با داشتن مهارت‌های لازم در صنعت مشغول به فعالیت شوند.
در این راستا میزگردی مجازی با حضور روسای ۴ دانشگاه برتر کشور؛ جبارعلی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران، محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف، محمدتقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس و سید احمد معتمدی، رئیس اسبق دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد که در ادامه مشروح آنرا می‌خوانید.
مراکز علمی باید ارتباط مستقیمی با صنایع مختلف برقرار کنند
آنا: ویژگی‌ها و مختصات دانشگاه کارآفرین چیست؟
ذاکری: دانشگاه‌های نسل اول و دوم پژوهش‌محور بوده و تاکنون نتایج خوبی را به همراه داشته‌اند اما امروزه با پیشرفت علم و فناوری دانشگاه‌ها باید به سمت نسل سوم حرکت کرده و با توجه به نیاز روز جامعه به ایجاد اشتغال‌زایی بپردازند. در واقع دانشگاه‌ها زمانی می‌توانند به عنوان کارآفرین محسوب شوند که فارغ‌التحصیلان با مهارت‌های خود توانایی راه‌اندازی کسب و کار را داشته باشند که برای این هدف دانشگاه با تأسیس رشته‌های میان رشته‌ای و ایجاد محیط‌های آزمایشگاهی و کارگاهی می‌توانند به مهارت‌آفرینی بپردازند.
فتوحی: آموزش عالی کشور با شاخص‌های مشخص خود در مجموع عملکرد خوبی داشته چرا که از نظر خروجی علمی در ۲ بخش جمعیت و کیفیت در وضعیت مطلوبی قرار دارد. زمانی به دانشگاه کارآفرین و ثروت‌آفرین تبدیل خواهیم شد که مراکز علمی ارتباط مستقیمی با صنایع مختلف برقرار کنند تا علم را وارد صنعت کرده و نتایج آن برای جامعه و عموم مردم مشخص شود.
احمدی: در راستای کارآفرینی دانشگاه باید دوره‌های مهارت‌آموزی تخصصی میدانی و آموزش فرآیندهای کسب و کار علمی را به دانشجویان عرضه کند. به علاوه با ایجاد شرایط مناسب برای شروع کسب و کارهای حرفه‌ای، محیط‌های رشد و تولید دانش فنی را فراهم نماید. گروه‌های فناور که از دانشجویان، اساتید و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌شود با پشتیبانی و تسهیلات دریافتی از دانشگاه کارآفرین به خوداتکایی، اتصال به بازار رقابتی و در نهایت توسعه و ثروت آفرینی نایل می‌شوند. این دانش‌آموختگان و فناوران بدون نیاز به استخدام می‌توانند به دولت کمک فراوانی بکنند. بسیاری از ویژگی‌ها و مختصات دانشگاه کارآفرین درمناسبت‌هایی در بیانات مقام معظم رهبری نیز ذکر شده است.
معتمدی: متأسفانه بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با تخصص علمی بالا به دلیل نداشتن مهارت عملی برای ورود به بازارکار دچار مشکل می‌شوند البته این موضوع برای دانشگاه‌های سطح یک کشور مستثنا است. دانشجویان باید در زمینه تخصص خود کارآفرین بوده و باعث اشتغال‌زایی در جامعه شوند.
کارآفرینی نقش مهمی در چرخه اقتصادی کشور دارد
آنا: فاصله دانشگاه های سطح یک کشور از دانشگاه کارآفرین چقدر است؟
ذاکری: در حال حاضر دانشگاه‌های سطح یک کشور به سمت کارآفرینی گام برداشته‌اند به طوری که تیم‌های مختلفی در مراکز نوآوری علمی تشکیل شده که دانش‌آموختگان ایده‌های خود را با حمایت بخش خصوصی تبدیل به محصول کرده و برای کشور درآمدزایی می‌کنند. گام بعدی در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری، تبدیل شدن این مراکز به شرکتهای دانش‌بنیان است که نیاز به حمایت و پشتیبانی دارند که در این صورت فاصله مراکز علمی تا نتیجه مطلوب کم می‌شود.
فتوحی: فعالیت دانشگاه‌ها وابسته به بودجه دولت است که این موضوع باید بازنگری شود که بتوانند با داشتن استقلال و انجام فعالیت‌های علمی درآمدزایی کرده و در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی مشارکت کنند در اینصورت فاصله دانشگاه‌های برتر کشور برای کارآفرینی در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌شود چراکه با همه کمبودهای اقتصادی شاهد تحول اساسی در رشد علمی و دستاوردهای کاربردی هستیم که اگر حمایت‌های لازم انجام شود یک تحول در حوزه علمی اتفاق می‌افتد.
احمدی: دانشگاه‌های بزرگ می‌توانند الگوی توسعه و پیشرفت را در سطح ملی برای جامعه ترسیم کنند و براساس آن مراکز آموزشی قادر خواهند بود متخصصان مورد نیاز کشور را به صورت بهینه تأمین کنند. اکنون شرایط دانشگاه‌ها برای قرارگیری در مسیر کارآفرینی مناسب‌تر از گذشته است اما در نقطه عطفی قرار داریم که پشتیبانی دولت در تضمین امکانات و تجهیزات پیشرفته مورد نیاز در کنار احیای کلان بودجه پژوهش و فناوری برای این مراکز حیاتی است تا سرعت رسیدن به اهداف مهارت‌افزایی و کارآفرینی دانش‌آموختگان رقابت پذیر، دچار وقفه و عقبگرد خسارت‌بار نگردد.
معتمدی: با وجود برداشتن گام‌های اولیه برای رسیدن به دانشگاه کارآفرین اما فاصله زیادی تا این هدف وجود دارد که باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم مسیر اشتغال‌زایی را آماده کرده و دانشگاه‌ها از آموزش محوری به کارآفرینی متحول شوند که در چرخه اقتصاد کشور نقش مهمی دارد. دانشگاه‌های سطح یک کشور با توجه به تبدیل ایده دانشجویان به محصول و ایجاد ثروت فاصله زیادی با کارآفرینی نداشته و اگر پشتیبانی‌های لازم از آنها انجام شود به اهداف خود برای رفع نیازهای کشور می‌رسند که در این راستا دستاوردهای بسیاری به دست آمده و نیاز به تلاش مضاعف‌تری است.
بیشتر بخوانید:
- تغییر سرفصل‌های درسی تا چه میزان در کارآفرینی دانشجویان نقش دارد؟
- مهم‌ترین رسالت آموزش عالی کشور در افق ۱۴۰۴ چیست؟
- آموزش عالی مهارتی باید مبتنی بر نیاز صنایع مختلف باشد/ هفت‌خان رستم در جذب اعضای هیئت علمی دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای
فعالیت بیشتر دانشگاه‌ها در حوزه تولید علوم انسانی
آنا: چگونه تحول از دانشگاه پژوهش محور به دانشگاه کارآفرین در ایران باید رخ دهد؟ لطفا روش کار، لوازم و زمینه‌های آن را بگوئید.
ذاکری: دانشگاه‌ها باید جهان وطنی فعالیت کنند و ارتباطات آنها از طریق ابزارها در هدایت تحصیلی باشد. این مراکز آموزشی باید با ایجاد گرایش‌های بین رشته‌ای گام‌های مهمی در راستای نوآوری بردارند، لازم است به دانشگاه‌ها اجازه داده شود به طور مستقل فعالیت‌های علمی و اقتصادی انجام داده تا به مرحله‌ای برسند که بدون کمک دولت به سازمان‌های چند فرهنگی تبدیل شوند که در این صورت همه نخبگان کشور در هنگام فارغ‌التحصیلی به عنوان یک نیروی کارآفرین متخصص وارد بازار کار می‌شوند.
فتوحی: دانشگاه‌های ایرانی از انقلاب تاکنون توانسته‌اند در حوزه تربیت نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز جامعه فعالیت‌های موثری را داشته باشند و اکنون مدارک دانشگاه‌های کشور از نظر کیفیت در همه دنیا شناخته شده است به طوری که آنها برای جذب فارغ‌التحصیلان و نخبگان ایرانی بسیار تلاش می‌کنند. روش کار برای رسیدن به دانشگاه کارآفرین از طریق اساتید و اعضای هیئت علمی میسر می‌شود که با آموزش‌های کارآفرینی و ورود به صنایع اولین گام را بردارند، همچنین باید طبق دستورالعمل همه صنایع برای رونق تولید و افزایش کیفیت محصول ترغیب شوند تا از توان علمی داخل کشور استفاده کنند.
احمدی: نخبگان و فارغ‌التحصیلان نباید خود را از جامعه تافته جدا بافته بدانند بلکه مشکلات مهم کشور را باید موضوع پژوهش خود قرار دهند و با استفاده از تجربه بین‌المللی و دانش خود به نتیجه برسند. همچنین دانشگاه‌ها باید از حلقه آموزش تا حلقه کسب و کار و حتی بعد از اشتغال و کارآفرینی دانشجویان را مورد رصد و پایش قرار گیرند تا براساس تجربه میدانی آنها روش خدمت‌رسانی خود به جامعه را بهبود بخشد. چراکه دانشگاه بی اعتنا به دردهای جامعه امروز دیگر کارآیی ندارد.
معتمدی: یکی از راه‌های رشد علم و فناوری فعالیت بیشتر دانشگاه در حوزه علوم انسانی است که می‌تواند با اثرگذاری بیشتری در اقتصاد نقش محوری ایفا کند. دانشگاه‌ها باید با شناسایی نیازهای مختلف کشور نسبت به رفع آن برنامه‌ریزی کنند. از طرفی نوآوری یکی از عوامل مهم در رسیدن به تکنولوژی است که می‌تواند در کنار مهارت‌افزایی دانشجویان مکمل پیشرفت علم باشد. این موضوع درحالی است که تجهیز آزمایشگاه‌ها و بودجه مورد نیاز فعالیت‌های علمی باید تأمین شود.
رئیس سابق دانشگاه امیرکبیر در ادامه می‌گوید: امروز بیش از هر زمان دیگری به نیروهای مهارتی و کارآفرین در جامعه نیاز است که دانشگاه‌ها مسئول تربیت نیروی انسانی هستند که باید با برگزاری دوره‌های عملی و مهارت‌افزایی گام‌های محکم‌تری برداشته و با ایجاد رشته‌های میان رشته‌ای و حضور نیروهای انسانی متخصص دانشگاهی در صنایع مختلف کارآفرینی فارغ‌التحصیلان را تضمین کنند.
مهارت داشتن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به معنای کارآفرین بودن آنها نیست
آنا: در دانشگاه تحت مدیریت جنابعالی چه اقداماتی صورت گرفته است تا این تحول رخ دهد؟
ذاکری: دانشگاه علم و صنعت ایران از سال گذشته درس کارآفرینی را به صورت اختیاری در بین سایر دروس اضافه کرده تا ارزش و اهمیت کارآفرینی را زیاد کرده و با ایجاد ثروت ضرورت این رشته را نشان دهیم، متأسفانه ساختار دانشگاه‌های ما مربوط به نسل اول است اما راهبرد دانشگاه حرکت به سمت دانشگاه نسل سوم بوده و برای رسیدن به این جایگاه زمان زیادی نیاز است.
فتوحی: اگر دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه ارزش‌آفرین و اثربخش اجتماعی حرکت کنند بسیاری از زیرساخت‌های لازم برای وارد شدن به حوزه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آماده می‌شود. در حال حاضر دانشگاه‌ها باید از مرحله آموزش در نسل دوم به نسل بعدی که تحقیقاتی است گام برداشته و بعد از مدتی وارد نسل چهارم دانشگاه‌ها و ثروت‌آفرینی شوند، دانشگاه صنعتی شریف قراردادهای بسیار خوبی را با صنایع و شرکتهای تجاری منعقد کرده و با استفاده از توان نخبگان و نیروی انسانی متخصصی که در اختیار دارد در حال ترویج کارآفرینی با نگاه علمی است.
احمدی: : امروزه ابزار دانشگاه کارآفرین در دانشگاه‌های بزرگ کشور از طریق پارک علم و فناوری، مراکز رشد، مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها دنبال می‌شود. دانشگاه تربیت مدرس در سال‌های اخیر زمینه ارتباط با صنعت را توسعه داده و نتایج خوبی به دنبال داشته است. به عنوان یک تجربه الگوسازی با بهره از تجربه تراز بین‌المللی رشته کارآفرینی علوم زیستی اولین بار در مقطع کارشناسی ارشد راه‌اندازی شد و در این زمینه با اتصال به بخش توانمند خصوصی فعالیت می‌کند.
معتمدی: مهارت داشتن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به معنای کارآفرین بودن آنها نیست چراکه فرد کارآفرین باید خلاق باشد و بتواند در چرخه اقتصادی کشور نقش داشته باشد. امروز بیش از هر زمان دیگری به تولید در حوزه تکنولوژی نیاز است، از طرفی راه‌اندازی مراکز نوآوری و رشد از جمله گام‌های مهم دانشگاه امیرکبیر در رسیدن به دانشگاه کارآفرینی است.
با توجه به توصیه‌های مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب باید حرکت کرد/ فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی به‌عنوان سرمایه تلقی می‌شوند
آنا: آیا شرایط اقتصادی ایران امکان تحول دانشگاه پژوهش محور به کار آفرین را میسر می‌کند؟
ذاکری: دانشگاه کارآفرین مأموریت توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور را بر دوش خود دارد، در واقع حرکت به سمت دانشگاه کارآفرینی به این معنا نیست که دانشگاه کمتر به سمت پژوهش گرایش پیدا کند، بلکه فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی به‌عنوان سرمایه تلقی می‌شوند و دانشگاه انتظار دارد از فعالیت‌های خود از طریق پروژه‌هایی همگام با اهداف جامعه تجاری، سود کسب کند.
فتوحی: دانشگاه‌ها در در ۴ دهه گذشته به تدریج جلو رفته‌اند به طوری که امروز می‌توانند بخش‌های مختلف کشور را اداره کرده و ضعف‌های آنان را برطرف کنند، در واقع باید دانشگاه‌ها مانند دانه‌های زنجیر با یکدیگر متحد شده و به رفع مسائل اساسی کشور و ثروت‌آفرینی بپردازند.
احمدی: در حال حاضر با توجه به شرایط تحریم‌ها، رویکرد موسسات و صنعت به دانشگاه و پاسخ شایسته دانشگاهیان در حل مشکلات آنها، تحول در برنامه کار آفرینی مراکز آموزشی و پذیرش آن از طرف مقابل، بیش از هر زمان دیگری آماده است، در ادامه باید با تحکیم امکانات و زیر ساخت‌های ایجاد شده وارد سرمایه گذاری‌های بزرگ در عرصه تولید محصولات جدید در راستای اقتصاد مقاومتی شوند.
دانشگاهی که فقط به موضوع آموزش به جز در مواردی خاص مربوط به سفارش‌های محدود سازمان‌ها نظیر امور تربیت معلم بپردازد نمی‌تواند نیازهای جامعه را تامین کند که ورود به مرحله کارآفرینی یک ضرورت در زندگی امروزی شده است. با این حال دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باید روش و متدولوژی یادگیری و برخورد با مسائل را به دانشجویان آموزش دهند. تمرکز صرف به آموزش یک تخصص خاص در حین تحصیل می‌تواند هنگام ورود دانش‌آموخته به جامعه موجب آسیب زیادی بر توسعه پایدار جامعه گردد، لذا باید علوم اجتماعی، اقتصاد، ریاضیات، اخلاق حرفه‌ای، معنوی و در نهایت علوم دینی در تربیت جوانان در دانشگاه‌ها مورد توجه قرار گیرد تا انسان‌های کارآمد و آشنا با ابعاد مختلف جامعه به صورت چند بعدی تربیت شوند.
معتمدی: اگر زیر ساخت‌های مورد نیاز و حمایت‌های دولتی در کنار اختصاص بودجه پژوهش انجام شود به هدف مهم کارآفرینی می‌رسیم، با توجه به توصیه‌های مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب باید حرکت کرده چراکه رسیدن به پیشرفت و پرچم‌داری علمی از طریق فعالیت‌های علم و فناوری محقق می‌شود.
