تفکر تشکیل جایزه ملی کیفیت ایران در سال ۱۳۸۱ شکل گرفت. پس از بررسی تجربیات عینی جوایز ملی کیفیت در سایر کشورها، کمیته ای از کارشناسان طراز اول مدیریت کیفیت کشور جهت تدوین بهترین روش جایزه ملی کیفیت ایران مدل های گوناگون جوایز مهم کیفیت دنیا خصوصاً مدل های مالکوم بالدریج، بنیاد کیفیت اروپا و جایزه دمینگ را در دستور کار خود قرار دادند و سپس گزارش اولیه خود را در خصوص شکل گیری جایزه ملی کیفیت ایران به سازمان ملی استاندارد ایران ارایه دادند. طرح شکل گیری جایزه ملی کیفیت ایران توسط ریاست وقت سازمان به شورای عالی استاندارد ارایه گردید و در تاریخ ۱۵/۳/۸۱ طی یکصدودومین جلسه این شورا، تشکیل جایزه ملی کیفیت ایران تصویب و جهت اجرا به سازمان ملی استاندارد ایران ابلاغ گردید که درپی آن شورای سیاست گذاری جایزه ملی کیفیت ایران، کمیته فنی و دبیرخانه این جایزه در محل سازمان ملی استاندارد ایران تشکیل گردید و طی جلسات متعدد مدل جایزه ملی کیفیت ایران براساس مدل بنیاد کیفیت اروپا تعیین گردید.
براساس مصوب مجلس شورای اسلامی ایران ؛این جایزه به عنوان تنها جایزه رسمی ،ملی و قانونی کشور در زمینه کیفیت است که لزوم دریافت تندیس زرین آن از دست عالی ترین مقام اجرایی کشور مصوب شده است.
اهداف جایزه ملی کیفیت ایران ( INQA )
در سال‌های اخیر جوایز ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی متعددی در حوزه‌های کیفیت، بهره‌وری و سرآمدی کسب وکار در کشورها و مناطق مختلف جهان نظیر اروپا، امریکا، کانادا، ژاپن، استرالیا و حتی کشورهای در حال توسعه، بوجود آمده است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ کشور جهان دارای مدل جایزه ملی کیفیت هستند. این جوایز ابعاد مختلفی دارند، از یک سو مفاهیم کیفیت و سرآمدی کسب وکار را به زبان شیوا بیان کرده و یک الگوی نظام‌مند و ساخت‌یافته برای طرح‌ریزی و استقرار نظام‌های مدیریت کیفیت جامع ارایه می‌نمایند و از سوی دیگر یک ابزار سیستماتیک خود ارزیابی می‌باشند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند که نظام مدیریت و عملکرد خود را بر اساس معیارهای معین ارزیابی نموده (وحتی با سایر سازمان‌ها مقایسه نموده) و با حرکت بسوی نظام مدیریت کیفیت جامع، اهدافی متعالی همچون افزایش رضایت مشتری، بهبود کیفیت محصولات و خدمات، افزایش مشارکت کارکنان، بهبود مستمر، دستیابی به نتایج پایدار مالی و اقتصادی و… را محقق سازند.
نظام‌های جوایز کیفیت و سرآمدی کسب وکار در هر جامعه‌ای که شکل گرفته‌اند، با خود ارمغانی چون پیشرفت و بهبود به همراه داشته‌اند. همچنین این جوایز توانسته‌اند با الگودهی به سازمان‌ها، مفاهیم و روش‌های مدیریتی آنها را نیز جهت داده و آنها را بسوی بهبود مستمر و رشد و تعالی سازمانی حرکت دهند. با این مقدمه، نمونه‌هایی از اهداف جایزه ملی کیفیت ایران با رویکرد کیفیت محصول، ذکر می‌شود :
۱) افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت کیفیت و ضرورت توجه بیش از پیش به آن در سطح جامعه.
۲) حرکت بسوی نظام مدیریت کیفیت جامع با در اختیار داشتن یک متدولوژی اجرایی علمی.
۳) امکان ارزیابی سازمان‌های کشور بر اساس معیارهای علمی ارزیابی عملکرد با رویکرد مدیریت کیفیت محصول.
۴) امکان خودارزیابی سیستماتیک توسط سازمان‌ها و شناخت نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود با تمرکز و محوریت کیفیت محصول، مقایسه با سایر سازمان‌ها و تشویق سازمان‌ها برای انجام عملیات خود ارزیابی.
۵) امکان شناسایی دستاوردهای موفق سازمان‌ها در زمینه بهبود کیفیت و معرفی آنها به سایر سازمان‌ها به منظور الگوبرداری.
۶) ایجاد انگیزه رقابت در سازمان‌ها برای بهبود دائمی کیفیت (کیفیت محصولات و خدمات تولیدی و فرآیندها) در گروه‌های محصولی ده‌گانه.
۷) شناسایی و معرفی سازمان‌های برتر کشور و تایید و ارج نهادن تلاش سازمان‌ها در راستای بهبود کیفیت محصولات.
۸) افزایش توان رقابت پذیری سازمان‌های کشور در سطح ملی و بین‌المللی و همچنین افزایش سازگاری آنها با بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی.
۹) توجه ویژه به ویژگی‌ها و الزامات اقتصادی حال و آینده کشور و لزوم افزایش کیفیت محصولات و خدمات سازمان در جهت حضور در فضای ملی و بین المللی (صادرات).
فواید برای سازمان ها
شناخت نقاط قوت و زمینه های قابل بهبود با تمرکز و محوریت کیفیت محصول و تمرکز بر استراتژی کیفیت ایجاد زمینه هایی به منظور افزایش کیفیت محصول و بهبود مدیریت کیفیت محصول و نهایتاً افزایش قدرت رقابت و افزایش سهم بازار
سنجش قابلیت های سازمان و محصول، در برابر سازمان های مشابه و یا رقبا
ارایه یک نگرش واقع بینانه در بین سازمان در ارتباط با کیفیت محصول به اشتراک گذاری و فراگیری روش ها و موفقیت های سایر سازمان ها در زمینه مدیریت کیفیت محصول دریافت گواهینامه های اهتمام، اشتهار و تندیس جایزه ملی کیفیت ایران امکان بهره برداری از امتیازات تبلیغاتی گواهینامه ها عطف به محصولات و خدمات
