لیلا قربانی – خبرگزاری فارس – باز نشر – 1-10-1403
رئیس دانشگاه جامع انقلاب اسلامی تأکید کرد که پژوهش‌های مؤثر می‌توانند نقشی حیاتی در رشد اقتصادی، تولید دانش‌بنیان و تقویت دیپلماسی علمی کشور ایفا کنند.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، هفته پژوهش و فناوری، فرصتی مناسب برای گرامیداشت دستاوردهای علمی و فناوری در کشور و ترویج فرهنگ پژوهش است. این هفته که هر ساله در ماه آذر برگزار می‌شود، به عنوان یک رویداد مهم در عرصه علمی و فناوری، زمینه‌ساز ارزیابی، معرفی و تقدیر از محققان، نوآوران و دستاوردهای پژوهشی در زمینه‌های مختلف علمی است. در این ایام، مراکز علمی، دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و نهادهای مرتبط با علم و فناوری، فعالیت‌های خود را معرفی کرده و به تبیین اهمیت پژوهش در توسعه کشور و ارتقاء سطح علمی و فناوری جامعه می‌پردازند.پژوهش و فناوری از ارکان اصلی پیشرفت جوامع محسوب می‌شوند. در دنیای امروز که تغییرات سریع در عرصه‌های مختلف علوم و فناوری صورت می‌گیرد، کشورهایی که بتوانند پژوهش و نوآوری را در سطح گسترده‌تری به‌کار بگیرند، نه تنها به رشد اقتصادی دست می‌یابند بلکه می‌توانند در حل مشکلات جهانی و بهبود کیفیت زندگی افراد نیز سهم داشته باشند. این امر به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که به دنبال توسعه پایدار و تقویت زیرساخت‌های علمی هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در طی هفته پژوهش و فناوری، نهادهای مختلف دولتی و خصوصی، از طریق برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها، نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی، آخرین دستاوردها و نوآوری‌های علمی خود را در معرض عموم قرار می‌دهند. این رویدادها نه‌تنها به معرفی پژوهشگران و نوآوران می‌پردازند بلکه بستری برای تبادل نظر و همکاری‌های بین‌المللی ایجاد می‌کنند. این تبادل نظرها می‌توانند به بهبود کیفیت پژوهش‌ها و هدایت تحقیقات به سمت حل مسائل و چالش‌های اساسی جامعه کمک کنند.همچنین، در این هفته از پژوهشگران برتر، دانشمندان، استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور قدردانی می‌شود که با تلاش‌های شبانه‌روزی خود در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری، گام‌های مؤثری در ارتقاء سطح دانش و فناوری برداشته‌اند. این تقدیر و تشویق‌ها نه‌تنها انگیزه پژوهشگران را افزایش می‌دهد بلکه به دیگران نیز نشان می‌دهد که علم و پژوهش در جامعه ارزشی والا دارند.در مجموع، هفته پژوهش و فناوری نه‌تنها به عنوان یک مناسبت علمی و آموزشی، بلکه به عنوان فرصتی برای هم‌افزایی بین محققان، صنعتگران و دولتمردان برای ایجاد تحولات اساسی در کشور شناخته می‌شود. این هفته باید به یک نقطه عطف در مسیر رشد علمی و فناوری کشور تبدیل شود، تا جامعه علمی و پژوهشی با انگیزه و تلاش بیشتر به سوی تحقق اهداف بلندمدت کشور حرکت کند.
در این زمینه گفت‌وگویی با حسین قدیانی رئیس دانشگاه جامع انقلاب اسلامی داشتیم. وی معتقد است یکی از بزرگترین چالش‌ها در حوزه پژوهش کشور، گسست میان دانشگاه و صنعت و بازار است. پژوهش‌ها اغلب در محیط‌های آکادمیک انجام می‌شوند و ارتباط زیادی با نیازهای عملی و کاربردی در صنعت ندارند.وی به اهمیت تبدیل پژوهش‌های علمی به پروژه‌های کاربردی و تجاری اشاره کرد و راهکارهایی برای حل مشکلات موجود، همچون تقویت ارتباط میان دانشگاه و صنعت و تأسیس مراکز نوآوری، ارائه داد. مشروح گفت‌وگو با قدیانی را در زیر می‌خوانید:
فارس: در حال حاضر شما وضعیت پژوهش را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قدیانی: در حال حاضر، وضعیت پژوهش در ایران با چالش‌هایی روبرو است، اما همزمان پیشرفت‌هایی نیز در برخی حوزه‌ها به ویژه در فناوری‌های نوین و علوم پایه مشاهده می‌شود. پژوهش‌های علمی در کشور هنوز در بسیاری از موارد به صورت پژوهش‌های غیر کاربردی باقی مانده و این باعث شده که نتیجه پژوهش‌ها تاثیر ملموسی در حل مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نداشته باشد. از سوی دیگر، پژوهش‌های علمی در برخی زمینه‌ها از قبیل نانو، زیست‌فناوری و فناوری اطلاعات رشد کرده‌اند، اما توجه بیشتر به نیازهای جامعه و تبدیل پژوهش‌ها به پروژه‌های عملی و کاربردی ضروری است.
فارس: رکن اصلی پژوهش را چه می‌دانید؟
قدیانی: رکن اصلی پژوهش، مسئله‌محور بودن آن است. پژوهش‌های واقعی باید در پی حل مسائل موجود در جامعه و نیازهای مردم باشند، نه صرفاً برای تولید مقالات علمی یا رسیدن به رتبه‌های دانشگاهی.
پژوهشگر باید به مسائلی توجه کند که بر زندگی مردم تأثیر دارد و نتایج آن قابلیت اجرایی و کاربردی در زمینه‌های مختلف از جمله صنعت، کشاورزی، انرژی و اقتصاد را داشته باشد. بنابراین، پژوهش زمانی مؤثر است که پاسخ به نیازهای واقعی جامعه را در دستور کار خود قرار دهد، و همینطور باعث توسعه علم و تولید دانش شود.
فارس: مسأله‌ای که در حال حاضر می‌توان از آن به عنوان چالش حوزه پژوهش کشور نام برد چیست؟
قدیانی: یکی از بزرگترین چالش‌ها در حوزه پژوهش کشور، گسست میان دانشگاه و صنعت و بازار است. پژوهش‌ها اغلب در محیط‌های آکادمیک انجام می‌شوند و ارتباط زیادی با نیازهای عملی و کاربردی در صنعت ندارند. به همین دلیل، نتایج پژوهش‌ها در بسیاری از مواقع به مرحله اجرایی نمی‌رسند و قابلیت تجاری‌سازی پیدا نمی‌کنند. همچنین، برخی از پژوهش‌ها به دلیل عدم تخصیص بودجه‌های کافی و ضعف در سیاست‌گذاری‌های کلان، از پتانسیل‌های خود به درستی استفاده نمی‌کنند و به همین دلیل، پژوهش‌ها نتایج چندانی برای پیشرفت کشور به همراه ندارند.
فارس: آقای دکتر راهکار حل آن را در چه می‌دانید؟
قدیانی: برای حل این چالش‌ها، باید ارتباط بیشتری بین دانشگاه‌ها و صنایع برقرار شود. ایجاد برنامه‌ها و شبکه‌های مشترک میان پژوهشگران و تولیدکنندگان می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های عملی و تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌ها باشد. همچنین، ایجاد سیاست‌های کلان که جهت‌گیری‌های پژوهشی کشور را به سمت حل مسائل حیاتی و ضروری سوق دهد، بسیار حائز اهمیت است. تخصیص منابع مالی به پژوهش‌هایی که کاربردی بودن آنها اثبات شده است نیز از دیگر راهکارهای مهم برای برطرف کردن این مشکلات است.
فارس: با این اوصاف آیا امروز پژوهش‌هایی که در کشور انجام می‌شود کاربردی می‌شوند؟
قدیانی: در حال حاضر، بسیاری از پژوهش‌ها در ایران به مرحله اجرایی نمی‌رسند و از این رو، کاربردی نمی‌شوند.
فارس: کمی بیشتر برایمان بگویید، به نظر شما دلیل اصلی چنین موضعی چیست؟
قدیانی: این امر به دلایل مختلفی همچون عدم توجه به نیازهای واقعی جامعه، عدم ارتباط مؤثر بین پژوهشگران و صنعت، و نبود سیاست‌های کارآمد در تجاری‌سازی پژوهش‌ها برمی‌گردد. به نظر می‌رسد که برای کاربردی شدن پژوهش‌ها باید تغییراتی در رویکرد دانشگاه‌ها به پژوهش صورت گیرد و پژوهشگران باید در کنار تولید علم، راه‌های اجرایی کردن آن را نیز در نظر بگیرند. همچنین، تأسیس مراکز نوآوری و پارک‌های علم و فناوری می‌تواند به بروز و کاربردی شدن پژوهش‌ها کمک کند.
فارس: این پژوهش‌ها در جهش تولید با مشارکت مردم چقدر موثر هستند؟
قدیانی: پژوهش‌ها در حوزه‌های مختلف می‌توانند نقش زیادی در جهش تولید و مشارکت مردم ایفا کنند. اگر پژوهش‌ها به سمت حل مسائل اقتصادی و تولیدی کشور هدایت شوند، می‌توانند به افزایش تولید ملی و ایجاد اشتغال کمک کنند. به ویژه در زمینه‌هایی مانند کشاورزی پایدار، انرژی‌های تجدیدپذیر، و فناوری‌های نوین، پژوهش‌ها می‌توانند به تولید راهکارهای نوآورانه منجر شوند که در تعامل با بخش خصوصی و مردم، تأثیرات چشمگیری در بهبود وضعیت اقتصادی کشور داشته باشند.
فارس: به نظر حضرتعالی دانشگاهیان چطور می‌توانند از طریق پژوهش برای مشکلات کشور بخصوص مشکلات اقتصادی راهکار ارائه دهند.
قدیانی: دانشگاهیان می‌توانند از طریق پژوهش‌های علمی خود و با توجه به نیازهای روز جامعه، راهکارهایی برای مشکلات اقتصادی کشور ارائه دهند. پژوهش‌ها باید در راستای اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی متمرکز شوند و پژوهشگران باید در این مسیر با صنعت و دولت همکاری کنند.دانشگاهیان همچنین می‌توانند با تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآفرین، نقش مهمی در ایجاد اشتغال و رفع مشکلات اقتصادی کشور ایفا کنند. این همکاری میان دانشگاه و صنعت می‌تواند به خلق ایده‌ها و پروژه‌هایی منجر شود که هم در داخل کشور و هم در سطح بین‌المللی قابل استفاده باشند.
فارس: درباره نقش دانشگاه و پژوهش‌های دانشگاهی در تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی برایمان بگویید.
قدیانی: دانشگاه‌ها نقش بسیار مهمی در تولید دانش‌بنیان و ایجاد اشتغال دارند. به منظور تحقق این امر، دانشگاه‌ها باید به مراکز نوآوری و کارآفرینی تبدیل شوند. ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های فناوری می‌تواند از طریق تشویق پژوهشگران به تجاری‌سازی یافته‌های علمی، منجر به ایجاد اشتغال و تولید محصولات با ارزش افزوده شود. همچنین، دانشجویان باید با مهارت‌های کارآفرینی و نوآوری آشنا شوند تا در آینده بتوانند با بهره‌گیری از علم خود، به حل مشکلات کشور کمک کنند.
فارس: پژوهش و فناوری چقدر در مرجعیت علمی و دیپلماسی علمی کشور موثر است؟
قدیانی: پژوهش‌های علمی با کیفیت و نوآورانه می‌توانند نقش اساسی در مرجعیت علمی کشور ایفا کنند. تحقیقات برجسته باعث می‌شوند که کشور در مجامع بین‌المللی شناخته شده و با دیگر کشورهای پیشرفته در زمینه‌های علمی همکاری کند. دیپلماسی علمی نیز می‌تواند از طریق تبادل دانش و تجربیات، روابط بین‌المللی کشور را تقویت کند و در ایجاد فرصت‌های جدید برای پژوهشگران ایرانی در سطح جهانی مؤثر باشد. در این راستا، توجه به کیفیت پژوهش‌ها و انتشار نتایج در مجلات معتبر بین‌المللی می‌تواند به اعتبار علمی کشور افزوده و موقعیت علمی آن را در دنیا بهبود بخشد.
فارس: حمایت از نوآوری در علوم انسانی را در چه حد می‌دانید و این حمایت چقدر ضرورت دارد و باید به چه شکل انجام شود؟
قدیانی: حمایت از نوآوری در علوم انسانی به ویژه در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بسیار مهم است. در بسیاری از مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور، پژوهش‌های علوم انسانی می‌توانند راه‌حل‌های عملی و مؤثری ارائه دهند. به نظر می‌رسد که حمایت مالی و معنوی از پژوهش‌های نوآورانه در این حوزه، می‌تواند تأثیر زیادی در حل مسائل جامعه داشته باشد. همچنین، باید به پژوهش‌های بین‌رشته‌ای توجه بیشتری صورت گیرد تا بتوان مشکلات پیچیده جامعه را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد.
فارس: با توجه به تأکید مقام معظم رهری مبنی بر ضرورت خیزش علمی به نظر شما برای تحقق این فرمان چه باید کرد؟
قدیانی: برای تحقق فرمان رهبری در خصوص خیزش علمی، باید رویکردهای جدیدی در آموزش و پژوهش در کشور اتخاذ شود.باید پژوهش‌ها بیشتر به نیازهای جامعه و مسائل حیاتی کشور پاسخ دهند و دانشگاه‌ها به مراکز حل مشکلات کشور تبدیل شوند. همچنین، باید حمایت‌های بیشتری از پژوهشگران و استارتاپ‌ها صورت گیرد تا نتایج پژوهش‌ها به صورت مؤثر وارد بازار کار و صنعت شوند. در نهایت، همت جهادی و انگیزه بالا در میان پژوهشگران و دانشگاهیان ضروری است تا مسیر پیشرفت علمی کشور هموار شود.
