توضیح کل نگار : با مطرح شدن قراردادی بین ایران و چین و سروصدای زیادی که درباره آن براه افتاده است این مقاله برای درک عمومی از شرایط در حال تغییر جهانی بواسطه علل مختلف ، انتخاب و ارایه می شود . با این توجه که یک مرکز موثر در روابط اقتصادی بین المللی آن را تهیه نموده است . توضیحات داخل پرانتز ها از طرف کل نگار است.
آنا بروس-لاکهارت مجمع جهانی اقتصاد ، ژوئن 2017
شرق به غرب … چه کسی می خواهد از مسیر تجاری بحث برانگیز چین سود ببرد؟
احتمالاً از جاده ابریشم ، مسیر تجاری باستانی که در زمان امپراتوری روم بین چین و غرب می گذشت ، شنیده اید. درباره ی اینکه از طریق این جاده چگونه ابریشم شرقی اولین بار به اروپا رسیده است. همچنین دلیلی بر این است که چین از از تجاری یک غریبه نیست و اکنون دوباره زنده می شود.
در سال 2013 توسط رئیس جمهور شی جین پینگ اعلام شد ، یک کریدور جدید تجاری با دوبرابر میزان فعلی اش قرار است بین چین و همسایگانش در غرب بازگشایی شود که مهمترین آنها آسیای میانه ، خاورمیانه و اروپا می باشد.
طبق برنامه اقدام کمربندی و جاده ای که در سال 2015 منتشر شد ، این طرح شامل مسیرهای زمینی و دریایی با هدف بهبود روابط تجاری در منطقه و از طریق سرمایه گذاری های زیرساختی می شود.
هدف از طرح 900 میلیارد دلاری ، همانطور که چین اخیراً توضیح داد ، ایجاد یک “دوره جدید جهانی شدن” است ، عصر طلایی تجارت که برای همه سود آور خواهد بود. پکن گفت که در نهایت 8 تریلیون دلار برای زیرساخت ها در 68 کشور وام تامین خواهد نمود. براساس نظر شرکت مشاوره جهانی مک کینزی ، این امر تقریباً 65 درصد از جمعیت جهانی را پوشش و به میزان یک سوم از تولید ناخالص داخلی جهانی را افزایش می دهد.
اما بررسی ها یی که در این مورد در سایر نقاط جهان انجام شده است با هم تداخل یافته اند ، به طوری که چندین کشور در مورد اهداف ژئوپلیتیکی واقعی چین ابراز تردید می کنند ، و این در حالی است که سایرین در در یک اجلاس در پکن برای تمجید از مقیاس و دامنه این پروژه حضور داشتند.
این پروژه بسیار گسترده ، گران و بحث برانگیز بوده است. چهار سال ( بتاریخ اصل مقاله ) پس از اولین بار که رونمایی از آن انجام شد ، این سؤال باقی مانده است:
چرا چین این کار را می کند؟
یک انگیزه مهم این است که زیرساختهای تجارت فرامنطقه ای می تواند کشورهای فقیر را در جنوب چین و تجارت جهانی را نیز تقویت کند. همچنین انتظار می رود مناطق داخلی چین از آن بهره مند شوند – به ویژه مناطق مرزی کم توسعه یافته در غرب کشور مانند سین کیانگ.
مزایای اقتصادی این طرح ، چه در داخل و چه در خارج از کشور ، بسیار است ، اما شاید بدیهی ترین آنها این باشد که تجارت با بازارهای جدید می تواند مسیری طولانی ای را در سمت حفظ اقتصاد ملی چین ادامه داده و تقویت نماید
در خصوص بازارهای داخلی که از تجارت آتی برای چین به دست می آید ، حضور جدی شرکت های چینی – از جمله کالاهای مرتبط با حمل و نقل و ارتباطات – می باشند که هم اکنون به نظر می رسد آماده رشد و تبدیل شدن به مارک های جهانی هستند.( این اتفاق در سال ۲۰۲۰ حداقل برای شرکتهایی هواوی و تیک تاک افتاده و دعوای اقتصادی بین آمریکا و چین را ایجاد نموده است. )
حضور گسنرده تولید محصولات چینی نیز به چشم می خورد. ظرفیت بالای صنعتی این کشور – عمدتاً در ساخت تجهیزات فلزی و سنگین – می تواند در مسیر جاده ابریشم راه های سودآور پیدا کند و این امر به تولید چینی اجازه می دهد تا به سمت کالاهای صنعتی با رده بالاتر حرکت کند. ( در سال ۲۰۲۰ تولید ناخالص داخلی چین در رده ۱ و بالاتر از آمریکا قرار گرفت )
یک ابرقدرت جهانی جدید
برخی از دیپلمات های غربی در پاسخ به کریدورهای تجاری پیشنهادی بصورت محتاط عمل کرده اند و آن را به عنوان جای چنگالی در زمین طراحی شده برای ترویج نفوذ چین در سطح جهان می دانند ، اما شواهد اندکی وجود دارد که نشان می دهد این مسیر تنها به نفع چین خواهد بود.
چارلز پارتون ، دیپلمات پیشین اتحادیه اروپا در چین ، به “فایننشال تایمز” گفت: این طرح در اصل “سیاست داخلی با پیامدهای ژئواستراتژیکی است و نه یک سیاست خارجی”.
شکی نیست که چین در حال رشد و تبدیل شدن به یک وزنه سنگین ژئوپلیتیکی است و پا به پای نقض برجام از سوی ایالات متحده در زمینه تجارت آزاد و تغییر اوضاع است.
به اظهار نظر اخیر شین هوا ، یک آژانس رسانه ای دولتی چینی در این زمینه توجه کنید که :
“با بیان اینکه برخی از کشورهای غربی با ساخت دیوارهایی برای مقابله با این طرح به عقب حرکت می کنند ، چین در تلاش است برای ساختن پل ها ، به معنای واقعی کلمه و استعاره ای آن ، اقدام کند”
کوین لیو ، رئیس گروه همکاران آسیا ، می گوید پل ها برای استراتژی چین مهم هستند. وی توضیح می دهد: “وضعیت ابرقدرتی که ایالات متحده به آن دست یافته است تا حد زیادی بر پشتیبانی امنیتی که به متحدین خود ارائه داده استوار است. از نظر ژئوپلیتیکی ، چین بر این عقیده است که امنیت با این روش بسیار گران قیمت بوده و مدتها پیش تصمیم گرفت پیشنهادی برای این موضوع ارائه دهد ، یعنی در عوض ، این ابرقدرت جدید ممکن است نوعی بهم پیوستگی را ارائه دهد. “
گرانش عظیم چین اگر با این بهم پیوستگی جهانی پیشرفت همراه شود ، می تواند به موتور محرکی حتی بیشتر برای اقتصاد جهانی تبدیل شود. “
کدام کشورها ایستاده اند؟
به گفته دست اندر کاران اعتباری سوئیس ، شصت و دو کشور می توانند سرمایه گذاری بالغ بر 500 میلیارد دلار را طی 5 سال آینده برای خود ببینند ، که بیشتر آن در هند ، روسیه ، اندونزی ، ایران ، مصر ، فیلیپین و پاکستان می باشد. شرکت های چینی در حال حاضر پشت چندین پروژه انرژی ، از جمله خط لوله نفت و گاز بین چین و روسیه ، قزاقستان و میانمار هستند. راهها و پروژه های زیربنایی نیز در اتیوپی ، کنیا ، لائوس و تایلند در دست اقدام است.
پاکستان یکی از برجسته ترین حامیان جاده ابریشم است. نخست وزیر نواز شریف گفته که مسیر تجارت “طلوع یک دوره واقعاً جدید همکاری بین قاره ای” است. این ستایش غافلگیرکننده شاید ازسوی کشوری که در یک انتهای کریدور اقتصادی چین و پاکستان قرار دارد ، عجیب نباشد . جایی که پیش بینی می شود از 46 میلیارد دلار اعتبار در جاده های جدید ، پل ها ، مزارع بادی و سایر پروژه های زیرساختی با حمایت چین بهره مند شود.حمایت از پروژه های دور دست تری نیز صورت گرفته است ، به گفته رئیس جمهور شیلی ، میشل باچل ، پیش بینی این مسیر “راه را برای یک جامعه فراگیرتر ، مساوی ، عادلانه ، مرفه و مسالمت آمیز با توسعه برای
همه هموار می کند”.
چه کسی مخالف است؟
شاید مهمترین منتقد این مسیر تاکنون نرندرا مودی نخست وزیر هند بوده باشد. او مخالفت قاطعانه ای با طرح اعتباری 46 میلیارد دلاری کریدور اقتصادی چین و پاکستان ، که بخشی از کشمیر را که مورد ادعا ی هند است را در بر می گیرد ، دارد . او این مسیر را “یک شرکت استعماری” خوانده است که تهدید می کند “بدهی کلان و جوامع شکسته را در پی دارد “. او حتی اجلاس اخیر جاده در پکن را تحریم کرد.
مودی تنها رهبر برجسته ای نبود که در این گردهمایی غایب بود. هیچ مقام رسمی از ژاپن ، کره جنوبی یا کره شمالی در آن ظاهر نشد و از گروه هفت کشور صنعتی که تنها نماینده ای که در آن حضور داشت ، نخست وزیر ایتالیا پائولو جنتیلیونی بود.
پاول هاینل ، مدیر مرکز سیاستهای جهانی کارنگی توضیح می دهد که “در حالی که کشورها از سخاوت پکن استقبال می کنند ، همزمان با بزرگ بودن آن احتیاط بخرج می دهند. تأثیر حضور فزاینده چین نگرانی ملتهایی است که منافع سیاسی آنها همیشه با پکن همسو نمی شود. ”
در حالی که نفوذ فزاینده چین برای کشورهایی که منافع سیاسی آنها مطابق با پکن نیست ، دغدغه ای برای مردم است ، سخنگویان چین بارها و بارها اتهام بازی برای تسلط جهانی را رد کرده اند.
چین اخیراً در رسانه های دولتی اعلام کرد: “جاده ابریشم جدید” هرگز به طرز مخفیانه نوکلونیالیسم نخواهد بود.
چه کسی صورتحساب را پیاده خواهد کرد؟
طرح One Belt One Road در حال حاضر 1 تریلیون دلار پروژه در دست اجرا دارد که شامل کارهای زیربنایی در آفریقا و آسیای میانه است.
پیش از نشست پکن ، بانک توسعه چین تقریباً 900 میلیارد دلار برای بیش از 900 پروژه اختصاص داده بود. تنها چهار بانک دولتی بزرگ چین حدود 90 میلیارد دلار وام به اقتصادهای مربوط به این ابتکار عمل در سال گذشته اختصاص داده است.
بانک سرمایه گذاری زیرساخت های آسیا که در ژانویه سال 2016 راه اندازی شد ، 100 میلیارد دلار سرمایه مجاز دارد. که از سوی 80 سهامدار آن فقط 20 میلیارد دلار سرمایه پرداخت می شود که از این میان چین با 28 درصددارنه بزرگترین سهم است.
با وجود این طرح بزرگ ، AIIB طی سال گذشته كمتر از 2 میلیارد دلار بودجه تأمین كرده است. رئیس جمهور این بانک ، جین لیکین ، در اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در چین در سال گذشته اظهار داشت: “ما از پروژه یك كمربند ، یك جاده پشتیبانی خواهیم كرد. اما قبل از اینكه پول سهامداران را خرج كنیم ، كه در واقع پول مالیات دهندگان است ، سه شرط داریم.”
اما این شرطها چه بودند؟ جین گفت ، مسیر تجاری جدید باید رشد را ارتقا بخشد ، از نظر اجتماعی قابل قبول باشد و از قوانین محیط زیست پیروی کند. چقدر خوب است که این پروژه با این سه معیار همراه می شود که در هیچ موردی هنوز دیده نشده است.
https://www.weforum.org
