يکشنبه ۹ مرداد ۱۴۰۱
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در راستای همکاری با مراکز تحقیقاتی و پژوهشی، میزگردی علمی با عنوان «آمایش سرزمین و پیشرفت پایدار» با تاکید بر برنامه هفتم توسعه برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، در این میزگرد علمی، نمایندگانی از مرکز بررسی‌های استراتژیک، معاونت پژوهش های اجتماعی و فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، انجمن فناوری های بومی ایران، اندیشکده فرهنگ و توسعه، اندیشکده اقتصاد سیاسی، امنیت و دفاع دانشگاه امام صادق(ع) و موسسه اندیشه و عمل پویا حضور داشتند.
در این میزگرد تخصصی، دکتر پرویز اجلالی استاد موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، دکتر محمد اخباری دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر مجتبی رفیعیان استاد دانشگاه تربیت مدرس مباحث خود را به ترتیب در محورهای «موانع اجرای آمایش سرزمین و برنامه ریزی منطقه ای در ایران»، «آینده ژئوپلیتیک منطقه و موقعیت راهبردی ایران از منظر آمایش سرزمین» و «الزامات ناظر بر مدیریت سرزمین با رویکرد آمایشی در برنامه هفتم توسعه» ارائه کردند.
تشریح موانع اجرای آمایش سرزمین در ایران
در ابتدای این نشست نیز دکتر اجلالی با طرح این سوال که موانع اجرای درست و کامل آمایش سرزمین، برنامه ریزی منطقه ای و برنامه ریزی مشارکتی در ایران امروز کدام اند و چگونه می توان بر آنها فائق آمد؟ مباحث خود را در سه بخش «آمایش سرزمین»، «برنامه ریزی منطقه ای» و «برنامه ریزی مشارکتی» ارائه کرد.
این استاد موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در ادامه با اشاره به موانع علمی، فرایندی، اجرایی، خارجی و نیز فقدان وجود یک نهاد تصمیم‌گیر منطقه‌ای، کمبود اعتبار و ضعف در سازوکارهای بحث و گفتوگو با حضور اقشار گوناگون مردم، پیشنهادات خود را در هفت محور مطرح کرد.
«بازبینی طرح آمایش سرزمینی با محوریت حفظ و ارتقاء محیط زیست کشور»، «اولویت‌بندی طرح‌های آمایشی و واگذاری آن به نهادهای بین وزارت‌خانه‌ای با دستور بالاترین مقام اجرایی کشور و نظارت مجلس شورای اسلامی»، «اصلاح طبقه‌بندی وظایف حکمرانی و پررنگ‌سازی وظایف سطح منطقه‌ای»، «تعیین یکی از سطوح استان یا شهرستان به عنوان سطح میانی واگذاری تهیه برنامه توسعه به شوراهای شهرستان»، «توسیع منطقه با محوریت شورای متشکل از استانداران و نمایندگان شوراهای شهرستان‌ها»، «استفاده از دانشگاه‌ها و رسانه‌های محلی جهت تحقق برنامه‌ریزی مشارکتی» و «تشکیل شوراهای مشورتی اعم از مدیران و کارشناسان دولتی و نمایندگان مجلس، نمایندگان شوراها و اتحادیه‌ها و سمن‌های مردمی» از محورهای پیشنهادات دکتر اجلالی در این نشست علمی بود.
ایران باید به دنبال یک «بازی بزرگ» در خاورمیانه باشد
دکتر محمد اخباری، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان سخنرانی بعدی این میزگرد علمی، آینده ژئوپلیتیک منطقه و موقعیت راهبردی ایران را از منظر آمایش سرزمین مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: اکنون شاهد ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺎﻣﺘﻮازن ﻗﺪرت، ﺗﻼش ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت ﺑﻪﻧﻔﻊ ﺧﻮد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت و رﻫﺒﺮی ﻣﻨﻄﻘﻪای هستیم. ﺗﺮﮐﯿﺐ دوﻟﺖﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ جنوب غرب آسیا هم، مهم و تاثیرگذار است. همچنین وﺟﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﻗﻮﻣﯿﺖ، ﻣﺴﺎﺋﻞ ژﺋﻮﭘﻠﯿﺘﯿﮑﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ، ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ اﯾﺮاﻧﯽﻫﺎ و اﻋﺮاب و ﯾﺎ ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب و ﺗﺮکﻫﺎ، ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎاﻣﻨﯽ ﮐﺮدﻫﺎ، ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﯿﻦ ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽﻫﺎ و رژیم صهیونیستی، موضوعاتی مانند سوریه، عراق، یمن و… ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﯾﺶﻫﺎیِ ﮐﺸﻤﮑﺶزا را در جنوب غرب آسیا در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪای تعریف می کنند.
وی در ادامه با طرح این پرسش که با صف بندی های جدید سیاسی علیه ایران و محدودیت های اقتصادی کشور چگونه می شود این راهبردها را عملیاتی کرد و منطق و ویژگی های آن کدام اند؟ به بیان سه استراتژی مطرح در این حوزه پرداخت و گفت: نخستین استراتژی این است که ارتباط میان دولت و مردم، بازتعریف شود و در آن اعتمادسازی صورت گیرد. دوم و مهم تر اینکه باید تهدیدات جدید در محاسبات امنیت ملی ایران، بازتعریف شوند. به بیان دیگر، ایران باید به دنبال یک «بازی بزرگ» در خاورمیانه بوده و دائماً بر ارزش استراتژیک نقش خود تاکید کند. در نهایت نیز اقتصاد ایران باید از جنبه روزمرگی خارج و جنبه استراتژیک به خود گیرد.
آمایش سرزمین، سنگ بنای برنامه ریزی است
دکتر مجتبی رفیعیان، استاد دانشگاه تربیت مدرس نیز به عنوان آخرین سخنران این نشست علمی، آمایش سرزمین را سنگ بنای برنامه‌ریزی عنوان کرد و گفت: آنچه که اقتضائات سرزمینی ما ایجاب می کند این است که فضای برنامه ریزی باید مبتنی و متکی بر تفکر و اصول آمایش سرزمین باشد و نظام برنامه ریزی راهبردی ملی و منطقه ای می بایستی بر یک خوانش فضایی و به تعبیر دقیقتر، بر یک خوانش راهبردی-فضایی متکی باشند. آنچه اتفاق افتاده این است که نظام برنامه ریزی ملی- منطقه‌ای ما هم در یک روند زمانی-تاریخی تغییراتی را به خود دیده است.
این استاد دانشگاه افزود: اگر سطح و سیاست اتخاذ شده در ستیران را فصل الخطاب سیاستگذاری بدانیم و آن را نسل اول نگرش متفاوت فضایی به نظام برنامه ریزی تلقی کنیم، نگرش ها و سیاستگذاری های دهه ۷۰ کشورمان را که منجر به طرح بحث از پایداری و مهندسی نوین فضا شد، می توانیم نسل دومی را تصور کنیم که تلاش کرد مفهومی سیال و پویاتر از آمایش را در الگودهی به نظام برنامه ریزی ملی کشور ارائه و لایه های خردتر آن را در نظام برنامه ریزی منطقه ای و محلی(شهرستانی) وارد کند. در ادامه هم شاید بتوان نسل سوم و حتی نسل چهارم را مدنظر قرار داد که از نظر معنا و فرآیند و به ویژه تاکیداتی که بر راهبردی کردن نگرش آمایشی و ورود اندیشه های آینده نگاری و عدم قطعیت ها دارند، قرائت متفاوتی ارائه می دهند. بنابراین، آمایش سرزمین مفهومی سیال و پویا و نوشونده شد که باید در نظام برنامه ریزی ما پیاده شود.
لزوم طراحی و اجرای طرح آمایش سرزمین از طریق هماهنگی میان وزارتخانه ها، دانشگاه ها، بخش خصوصی، جامعه مدنی و پژوهشگران آزاد
در ادامه این میزگرد علمی نیز دکتر حمید هوشنگی، مشاور مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری بر لزوم طراحی و اجرای طرح آمایش سرزمین از طریق هماهنگی و تمرکز پژوهشی میان وزارتخانه ها، دانشگاه ها، بخش خصوصی، جامعه مدنی و پژوهشگران آزاد تاکید و فلسفه برگزاری این نشست‌ها را هم‌افزایی مراکز تحقیقاتی در راستای نیل به آمایش سرزمین با هدف پیشرفت پایدار عنوان کرد.
وی ضمن تاکید بر ضرورت توجه به مقوله آمایش سرزمین در برنامه هفتم توسعه به مثابه سنگ بنای برنامه ریزی کشور، بیان کرد: «برنامه های توسعه کشور، مسئله‌محور و اولویت‌پایه نبوده‌اند. لازم است استراتژی ژئوپلیتیک آگاهانه و شناخت آینده بر اساس ساختار نظام یافته دیده بانی و پویش محیطی بر اساس آمایش سرزمین صورت گیرد. واقعیت این است که یک شکافی میان «آمایش سرزمین» و «برنامه توسعه» اتفاق افتاده و دوگانگی در تصمیم گیری مکانی بهوجود آمده است. در مجموع، رابطه مشخصی از نظر نهادی بین تفکر فضایی با نظام برنامه ریزی ما که از جنس جامع یا استراتژیک بوده، برقرار نشده است.»
مشاور مرکز بررسی‌های استراتژیک با اشاره به تنوع سرزمینی ایران چه در بُعد درونی (عناصر متشکله) و چه در بُعد بیرونی(روابط و کنشها وتعاملات)، بی‌توجهی به این تنوع را مخرب دانسته و بر تهدیدات ناشی از تدوین یک الگوی واحد زیست مکانی تاکید کرد. وی همچنین برای رفع این مشکل، راه‌کارهایی مانند آمایش منطقه‌ای را پیشنهاد کرد.
