1 ژانویه 2024 -توسط Raphaël Belmin، Hamado Sawadogo و Moussa N’Dienor، The Conversation
(الف) در Mboro، دپارتمان Meouane، سنگال، Modou Fall قطعه پیاز خود را با فرورفتگی‌های کوچک تراشیده است تا کود و منابع آب را در ریشه متمرکز نگه دارد. (ب) در شهر یورو فوله، بخش کلدا، سنگال، این پرورش دهنده بادمجان های خود را در کیسه های پر از مواد آلی پیوند زده است. روش او فقط با استفاده از آنچه برای پر کردن کیسه ها لازم است به کاهش قابل توجهی مصرف آب کمک می کند. (ج) در فلات فرالیتی Kpomassè، بنین، آب یک منبع کمیاب و گرانبها است. فرانسوا برای صرفه جویی در مصرف آب و جلوگیری از بیماری های ناشی از خاک، بوته های گوجه فرنگی خود را در داخل کیسه های بوم پرورش می دهد. (د) در Ngouloul Sérère، بخش Fatick، سنگال، Diouf از لاستیک های بازیافتی استفاده می کند تا کود و منابع آب را در ریشه گیاهان فلفل خود متمرکز نگه دارد. اعتبار: Raphael Belmin/CIRAD
هوبرت ریوز زمانی نوشت که “در مقیاس کیهانی، آب مایع از طلا کمیاب تر است”. و آنچه برای جهان هستی صادق‌تر است در ساحل، نامی که به کمربند وسیع و خشکی که صحرا را می‌پیچد و در سراسر آفریقا از شرق تا غرب امتداد دارد، داده شده است.
از 3000 سال قبل از میلاد، مردم این منطقه تلاش زیادی برای یافتن راه‌های بی‌شمار برای تصرف و کنترل این منبع بسیار کمیاب انجام داده‌اند. در مواجهه با توزیع نامناسب آب در فضا و زمان، آنها مجبور به متوسل شدن به روش های هوشمندانه و صرفه جویانه شده اند تا حتی از کوچکترین قطره آن حداکثر استفاده را ببرند.
اسرار مناظر ساحلی که برای سال‌ها نادیده گرفته می‌شود، علاقه‌ی محققان و تصمیم‌گیرندگان را برانگیخته است.
هر سال در Yatenga، در شمال بورکینافاسو، اولین باران های ژوئن برای تسکین سوزش فصل خشک به ظاهر پایان ناپذیر می آید. خاکی که اکنون خاموش شده است، جان دوباره به بوته‌ها می‌دهد، زیرا توده‌های ارزن و سورگوم تقریباً در همه جا سر می‌زنند و دشت‌های خشک شده را به بیشه‌های سرسبز تبدیل می‌کنند.
اما در برخی از روستاها، اکوسیستم شکننده ساحل به طور کامل از بین رفته است. به دلیل نازک شدن پوشش گیاهی پس از دوره خشکسالی شدید دهه های 1970 و 1980، خاک های ناپایدار و غنی از آهن Yatenga در اثر فرسایش از بین رفته است. آنها اکنون به پوسته‌ای متروک تبدیل شده‌اند که باران‌های سیل آسا قبل از اینکه فرصتی برای نفوذ داشته باشند، به‌عنوان روان آب از بین می‌روند. آب به جای اینکه زندگی جدیدی به ارمغان بیاورد، همراه با امید کشاورزان محلی، زمین را فرسایش می دهد.
با این حال، برخی تلاش کرده اند تا در این چشم انداز خصمانه سازگاری و نوآوری کنند. یاکوبا ساوادوگو یکی از آنهاست. در یک مزرعه بایر در روستای گورگا، یاکوبا و خانواده اش سخت مشغول سوراخ کردن خاک پوسته شده برای آماده شدن برای اولین باران هستند. هر کدام با یک دابا (که ابزاری سنتی شبیه به ادزه است)، در زمین لاتریت قرمز فرو می برند.
کشاورزان الگویی از حرکات شدید انجام می دهند و با تقسیم بندی منظم خود، طرح را تقسیم می کنند. در هر کدام یک مشت کمپوست، چند دانه سورگوم و یک خاک سبک می ریزند. کار تمام شد! میدان آماده استقبال از طوفان بعدی است.
در ظاهر، کاشت بذر در اوج فصل خشک در مزرعه‌ای پر از سوراخ، غیرمعمول به نظر می‌رسد. اما این تخصص، که به عنوان زائی شناخته می شود، قرن ها توسط مردمان یاتنگا تقویت شده است. به موجب این تکنیک کشاورزی انقلابی، آنها بر هنر استفاده از بارش باران مسلط شده اند. بر اساس تاریخ شفاهی محلی، این تکنیک در دوران قدیم توسط خانواده‌هایی استفاده می‌شد که دارای مناطق کوچکی از خاک ضعیف بودند، اما زمانی که باران در دهه 1950 فراوان‌تر شد، از بین رفت.
با این حال، اندکی پس از آن، دهه های بسیار خشک دهه های 1970 و 1980 فرا رسید. یاکوبا ساوادوگو در مواجهه با صحرای همیشه تجاوزگر، تکنیک زائی را کشف کرد که از آن زمان برای احیا و احیای 27 هکتار از زمین های تخریب شده استفاده کرده است.
و این چنین بود که یاکوبا ملقب به “مردی که صحرا را متوقف کرد” امید را به کل روستای خود بازگرداند. ساوادوگو پس از ستایش به عنوان قهرمان زمین توسط سازمان ملل متحد، به تجسم نوآوری آفریقایی در مواجهه با بیابان زایی رسید.
پس تنها چیزی که لازم است یک سوراخ کوچک است؟ خوب، اگرچه ممکن است ساده به نظر برسد، زائی در واقع بر تعدادی مکانیسم پیچیده اکولوژیکی استوار است. این تکنیک شامل تغلیظ آب و کود در یک نقطه است و در نتیجه رشد محصول را در شرایطی که بارندگی کمیاب و غیرقابل پیش‌بینی دارد، افزایش می‌دهد. برای رسیدن به این هدف، پاکت های بذر در فصل خشک آماده می شود.
اینها به حفره هایی با عمق 10 تا 15 سانتی متر و قطر 20 تا 40 سانتی متر اشاره دارند که با کود آلی پوشانده شده و با غلات (یعنی ارزن یا سورگوم) کاشته می شوند.
سپس، هنگامی که باران می آید، کیسه غنی شده با آب پر می شود و مواد مغذی آزاد می کند که موریانه های جنس Trinervitermes را به خود جذب می کند. این حشرات حفره‌هایی را حفر می‌کنند که اجازه می‌دهد آب به عمق خاک نفوذ کند، اما مدفوع آنها مواد آلی را نیز تغییر می‌دهد به گونه‌ای که مورچه ها می توانند آن را جذب کنند.
این فرآیند منجر به تشکیل یک کیسه مرطوب و بارور برای رشد ریشه های گیاه می شود. برخی از نویسندگان ادعا می کنند که هنگام استفاده از زائی، عملکرد ارزن و سورگوم می تواند به 1500 کیلوگرم دانه در هکتار برسد، در حالی که در شرایط عادی کمتر از 500 کیلوگرم در هکتار است.
علاوه بر مزایای صرفه جویی در هزینه و بازده محصولات سالم، زائی همچنین به بازگرداندن درختان به مزارع کمک می کند. این به این دلیل است که کیسه ها تمایل به به دام انداختن دانه های بسیاری از گونه های درختی دارند که توسط باد، رواناب بارندگی و فضولات دام به آنها منتقل می شود. هنگامی که باران می رسد، بوته ها به طور خود به خود در کنار غلات در محیط حاصلخیز و مرطوب سوراخ های زائی ظاهر می شوند.
برخی از کشاورزان Yatenga از این درختان جوان نگهداری و محافظت می کنند و از آنها به عنوان منبع کود طبیعی و علوفه در طول فصل خشک استفاده می کنند. در همین حال، در سنگال، محققان مؤسسه تحقیقات کشاورزی سنگال (ISRA) و مؤسسه ملی پدولوژی (INP) در حال انجام آزمایشاتی برای ارزیابی میزان کربنی که به لطف کشاورزی زائی در خاک رسوب می کند، هستند.
نتایج اولیه آنها نشان می‌دهد که ذخایر کربن کرت‌های تیمار شده در هکتار به ازای هر هکتار 52 درصد بیشتر از کرت‌های شاهد است. با وعده برداشت های فراوان و مزایایی برای اکوسیستم، zaï یک راه حل واقعی و یک مرحله ای است.
تنها نکته این است که این تکنیک به مقدار زیادی کار دستی و سرمایه گذاری مالی قابل توجهی نیاز دارد. هنگام حفاری با دابا به مدت چهار ساعت در هر روز، یک کشاورز سه ماه طول می کشد تا یک هکتار را بکارد.
نه تنها این، سه تن کود باید جمع آوری یا خریداری شود تا هر کیسه غنی شود. بنابراین تصادفی نیست که کلمه “zaï” از Mooré zaïégré به معنای “زود بیدار شوید و برای آماده کردن زمین خود عجله کنید” آمده است.
پس از کشف مجدد آن در بورکینافاسو، دیری نگذشت که زائی فراتر از خانه اجدادی خود، به مالی، سنگال، نیجر، کنیا و جاهای دیگر گسترش یافت. در دهه 1980، تلاش‌های هماهنگی از سوی کمک‌های توسعه برای مقابله با بیابان‌زایی در مناطق ساحلی که به دلیل خشکسالی شدید ضعیف شده بودند، انجام شد.
آنچه پس از آن انجام شد، طیف کاملی از پروژه‌ها و برنامه‌ها برای آزمایش، ترویج و بهبود زائی در جنوب صحرای آفریقا بود. در بورکینافاسو، موسسه تحقیقات محیطی و کشاورزی (INERA)، و همچنین سازمان‌های غیردولتی مانند سولیبام، با مکانیزه کردن فرآیند ایجاد پاکت‌های بذر، بار کاری را کاهش داده‌اند.
کشاورزان به جای حفر دستی، از قلاب کشیده شده توسط حیوانات برای ایجاد شیارهای متقاطع استفاده می کنند و سپس بذرها را در تقاطع خود می کارند. این روش زمان کار را از 380 ساعت در هکتار به 50 ساعت کاهش می دهد. شهردار عمر با در شهر روستایی ندیوب، سنگال، با تهیه مارپیچ های مکانیکی برای کشاورزان که ایجاد پاکت های بذر را سریع و آسان می کند، از این هم فراتر رفته است.
در بورکینافاسو، به عنوان بخشی از پروژه Fair Sahel، محققان INERA در حال انجام آزمایش‌های زراعی برای جایگزینی بخشی از کود آلی در کیسه‌های zaï با دوزهای کوچک کود معدنی هستند. هدف در اینجا بهبود بازده سورگوم در عین غلبه بر مانع اصلی مواد آلی پرهزینه است.
کشاورزان همچنین در حال کار بر روی روش هایی برای ترکیب غلات در یک کیسه بذر هستند، به عنوان مثال، کاشت سورگوم با حبوباتی مانند لوبیا چشم بلبلی. در نهایت، آنها در حال آزمایش زائی روی محصولات جدید، از ذرت گرفته تا پنبه، هندوانه، و گونه های باغبانی مانند بادمجان هستند.
تکنیک zaï همچنین در بسیاری از شکلهای مختلف در مناطق پرورش سبزیجات سنگال ظاهر می‌شود. وقتی آب به یک منبع کمیاب و گران تبدیل می شود، کشاورزان باید به دنبال هر وسیله ممکن برای حفظ آن باشند. در شهر غربی Fatick، آنها از لاستیک های بازیافتی استفاده می کنند تا کود و ذخایر آب را در ریشه گیاهان فلفل متمرکز نگه دارند.
کشاورزان در منطقه ساحلی Mboro قطعات پیاز را در محفظه های کوچکی می چینند که با سطل های آب پر می کنند. در همین حال، شهر جنوبی کولدا، بادمجان ها را به سوراخ های پوشیده از کاه پیوند می دهد. این ابداعات صرفه جویانه همه از یک منطق پیروی می کنند: آب و کود را در کیسه های کوچک زندگی که از محیط متخاصم خارجی در امان هستند متمرکز کنید.
یک روش «جایگزین» برای سازگاری
در پاسخ به اختلالات آب و هوایی، کشورهای سراسر جهان برای دسترسی بیشتر به آب برای کشاورزی خود با یکدیگر رقابت می کنند. از سدها گرفته تا حوضه‌های بزرگ تا محیط‌های آبی، سیاست فراگیر این است که سطوح آب‌دار را به هر وسیله‌ای که لازم است گسترش دهیم.
اما اگرچه این گزینه نیاز کوتاه مدت خاصی را برآورده می کند، اما خطر جدی ناسازگاری را به همراه دارد. در واقع، مبادله پنهان این پروژه های آب مزرعه در مقیاس بزرگ، منابع آب، بی عدالتی اجتماعی، و تنش های ژئوپلیتیکی را کاهش می دهد. مدل کشاورزی آینده که در حال حاضر در حال شکل گیری است، نسبتاً متزلزل و آسیب پذیر به نظر می رسد، زیرا باید به استفاده از بزرگ متکی باشد.
مقادیر سوخت های فسیلی برای جذب و انتقال آب.
در برابر این رژیم غالب نوآوری مداوم، کشاورزان در ساحل راه خودداری را انتخاب کرده اند. و تکنیک زائی فقط نوک کوه یخ است. بسیاری از تکنیک های قدیمی دیگر وجود دارد – نیمه ماه، موانع سنگی، حلقه های مالچ، حوضچه های مزرعه، کشت چند لایه و فراتر از آن – که به همان اندازه سزاوار توجه ما هستند.
همه روش‌های هوشمندانه‌ای برای سازگاری با گرمای شدید و کمبود آب هستند، همان شرایطی که اگر دمای جهانی ۴ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن باشد، تا سال ۲۱۰۰ کشورهای مدیترانه‌ای را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
