به روز شده در 9 ژانویه 2023
Creative Commons (CC) یک سازمان غیرانتفاعی فعال در سطح بین‌المللی است که مجوزهای رایگانی را در اختیار سازندگان قرار می‌دهد تا از آنها هنگام در دسترس قرار دادن آثار خود برای عموم استفاده کنند. این مجوزها به پدیدآورنده کمک می کند تا از قبل تحت شرایط خاصی به دیگران اجازه استفاده از اثر را بدهد.
هر بار که اثری ایجاد می شود، مانند زمانی که مقاله ای در ژورنال نوشته می شود یا عکسی گرفته می شود، آن اثر به طور خودکار توسط حق چاپ محافظت می شود. حفاظت از کپی رایت مانع از استفاده دیگران از اثر به روش‌های خاصی مانند کپی کردن اثر یا قرار دادن اثر به صورت آنلاین می‌شود.
مجوزهای CC به خالق اثر اجازه می دهد تا نحوه استفاده دیگران از اثر را انتخاب کند. وقتی یک سازنده اثر خود را تحت مجوز CC منتشر می‌کند، اعضای عموم می‌دانند که چه کاری می‌توانند با اثر انجام دهند و چه کاری نمی‌توانند انجام دهند. این بدان معناست که آنها فقط زمانی باید از سازنده اجازه بگیرند که بخواهند از اثر به روشی استفاده کنند که مجوز آن را مجاز نمی داند.
نکته مهم این است که همه مجوزهای CC اجازه استفاده از آثار را برای اهداف آموزشی می دهند. در نتیجه، معلمان و دانش‌آموزان می‌توانند آزادانه یک اثر CC را کپی، به اشتراک بگذارند و گاهی اوقات تغییر و میکس کنند، بدون اینکه نیازی به کسب اجازه از سازنده داشته باشند.
حقوق و تعهدات استاندارد
CC شش مجوز اصلی را ارائه می‌کند که هر کدام به افراد اجازه می‌دهد از مطالب به روش‌های مختلف استفاده کنند. در حالی که مجوزهای CC متفاوتی وجود دارد، همه مجوزهای CC شامل حقوق و تعهدات استاندارد خاصی هستند.
حقوق کاربر
هر مجوز CC به شما اجازه می دهد:
- کپی اثر (مثلا دانلود، آپلود، فتوکپی و اسکن اثر)
- کار را توزیع کنید (مثلاً نسخه هایی از کار را به معلمان، دانش آموزان، والدین و جامعه ارائه دهید)
- نمایش یا اجرای کار (مثلاً پخش صدای ضبط شده یا فیلم در کلاس، یا اجرای نمایشنامه برای والدین)
- ارتباط کار (مثلاً کار را به صورت آنلاین در اینترانت مدرسه، سیستم مدیریت یادگیری یا در وبلاگ کلاس در دسترس قرار دهید)
- فرمت تغییر کلمه به کلمه کپی های کار مثلاً یک نسخه MP3 از موسیقی را روی سی دی یا نسخه MP4 یک فیلم را روی DVD برای پخش در کلاس کپی کنید.
- برخی از مجوزهای CC همچنین به شما امکان می‌دهند تا استفاده‌های دیگری نیز داشته باشید، با این حال اینها حقوق کاربر پایه ارائه شده برای همه مطالب CC هستند.
تعهدات کاربر
هنگامی که از هر ماده CC استفاده می کنید، باید:
- همیشه خالق اثر را ارجاع دهید.
- برای انجام هر کاری که فراتر از شرایط مجوز است از پدیدآورنده اجازه بگیرید (مثلاً استفاده تجاری از اثر یا ایجاد یک اثر مشتق در جایی که مجوز این کار را نمی‌کند)
- هرگونه اعلامیه حق چاپ پیوست شده به اثر را در تمام نسخه های اثر دست نخورده نگه دارید.
- از هر نسخه ای از اثر مجوز را نشان داده و به آن پیوند دهید.
- در جایی که تغییراتی در اثر ایجاد می‌کنید، کار اصلی را تأیید کنید و نشان دهید که تغییرات ایجاد شده است مثلاً با بیان «این یک ترجمه فرانسوی از اثر اصلی است، .
علاوه بر این، هنگامی که از مواد CC استفاده می کنید، نباید:
- شرایط مجوز را تغییر دهید
- از اثر به هر نحوی که به اعتبار خالق اثر لطمه وارد کند استفاده کنید
- به این معنی است که سازنده شما یا کار شما را تأیید یا حمایت می کند
- هر فناوری (مانند مدیریت حقوق دیجیتال) را به کار اضافه کنید که افراد دیگر را از استفاده از آن تحت شرایط مجوز محدود می کند.
عناصر مجوز اختیاری
همراه با حقوق و تعهدات اولیه مندرج در هر مجوز CC، مجموعه‌ای از عناصر مجوز «اختیاری» وجود دارد که می‌تواند توسط خالق اثر اضافه شود.
این عناصر به سازنده اجازه می‌دهد تا راه‌های مختلفی را که می‌خواهد عموم مردم از آثارشان استفاده کنند، انتخاب کند. سازنده می تواند عناصر را با هم ترکیب کرده و مطابقت دهد تا مجوز CC مورد نظر خود را تولید کند. این فرآیند راهی ساده و سریع برای سازندگان است تا نشان دهند که چگونه می‌خواهند از کارشان استفاده شود.
هر عنصر نماد و مخفف خاص خود را دارد که شناسایی آنها را آسان می کند. چهار عنصر مجوز استاندارد وجود دارد:
انتساب (BY)
باید به سازنده، عنوان و مجوزی که اثر تحت آن است اعتبار دهید. این برای همه مجوزهای Creative Commons اجباری است.
غیر تجاری (NC)
هر گونه استفاده از اثر باید فقط برای مقاصد غیر تجاری باشد. به عنوان مثال، اشتراک گذاری فایل، استفاده آموزشی و جشنواره های فیلم همگی مجاز هستند، اما استفاده های تبلیغاتی و انتفاعی مجاز نیستند.
بدون آثار مشتق (ND)
کار را فقط می توان دقیقاً همانطور که هست استفاده کرد. اثر را نمی توان به هیچ وجه اقتباس یا اصلاح کرد. این بدان معناست که اگر می‌خواهید کار را ریمیکس کنید، عکس را برش دهید، متن را ویرایش کنید یا از آهنگی در فیلم استفاده کنید، باید مجوز بیشتری دریافت کنید.
اشتراک گذاری مشابه (SA)
هر کار جدیدی که با استفاده از این اثر تولید شود باید با همان مجوز کار اصلی در دسترس باشد. به عنوان مثال، اگر یک اثر را تحت مجوز Attribution-Share Alike ریمیکس کنید، باید اثر جدیدی را که ایجاد می کنید تحت مجوز Attribution-Share Alike منتشر کنید.
مطالب CC عاری از حق چاپ نیستند. خالق اثر حق چاپ خود را در اثر از دست نمی دهد، بلکه ترجیح می دهد اثر را تحت شرایط خاصی با عموم به اشتراک بگذارد. اگر با استفاده از مطالب به روشی غیرمجاز مجوز را نقض کنید، قانون استاندارد کپی رایت اعمال می شود.
برخی از مردم فکر می کنند که شما هرگز مجاز به استفاده تجاری از یک اثر CC نیستید. این درست نیست. تعدادی مجوز CC وجود دارد که به کار استفاده تجاری اجازه می دهد.
چرا مدارس و TAFE باید از CC استفاده کنند؟
اگرچه معلمان و دانشجویان می‌توانند برای کپی و انتقال مطالب به مجوزهای قانونی و استثناهای آموزشی که در قانون حق نسخه‌برداری کشوری مثل استرالیا آمده است اعتماد کنند، قوانین بسیار محدودکننده‌ای وجود دارد که وقتی معلم می‌تواند:
- کل یک اثر یا بخش‌های بزرگی از یک اثر را کپی کنید
- اصلاح و ریمیکس یک اثر؛ و/یا
- کار را در اختیار جامعه قرار دهید.
استفاده از مواد CC جایگزین خوبی است زیرا:
- معلمان می توانند یک اثر کامل را بدون محدودیت کپی کنند
- مطالب CC زیادی وجود دارد که معلمان می توانند آنها را تغییر داده و دوباره میکس کنند
- والدین و جامعه می توانند آزادانه به این اثر دسترسی داشته باشند
- مواد CC به صورت رایگان در دسترس است و مشمول هزینه مجوز نیست.
