به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا– علیرضا باجلان، توسعه چشمگیر فناوری در چند دهه گذشته باعث شده اقشار مختلف جامعه و کسانی که در گذشته امکان حضور در صحنه‌های اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی را نداشتند به راحتی توانایی‌های خود را به همه مردم نشان دهند. توان‌یابان یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های موجود در جامعه هستند که در بسیاری از مناطق صرفاً به دلیل مشکلات حرکتی از دریافت بسیاری از خدمات اجتماعی محروم شده‌اند. اکنون فناوری دیجیتال این فرصت را مهیا ساخته که تمامی امکانات در اختیار توان‌یابان قرار گرفته و این افراد نیز همانند سایر شهروندان از سرویس‌های مختلف استفاده کنند.
در چند سال گذشته اهمیت توسعه اقتصاد دیجیتال بیش از پیش در کشور نمایان شده است و تجربه نشان داده که توان‌یابان نیز می‌توانند در اکوسیستم استارت‌آپی نقش مؤثری را ایفا کنند. در همین زمینه با شکوه علیزاده مقدم مشاور کسب‌وکارهای نوپا گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
آنا: سهم جامعه توان‌یابان از اقتصاد دیجیتال را چقدر ارزیابی می‌کنید؟
علیزاده مقدم: بنده تقریباً هیچ سهمی ندیدم. در موارد زیادی سعی می‌کنیم برای این قشر جامعه کارآفرینی و از وجود آنها در فعالیت‌های دیجیتال یا سنتی استفاده کنیم و در نهایت موفق نیستیم چون توان‌یابان را کوچک و ناتوان تلقی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید:
استارت‌آپ‌ها ظرفیت‌سنجی و نیازسنجی دقیقی از جامعه توان‌یابان ندارند
اگرچه تاکنون برنامه‌های متعددی برای ورود توان‌یابان به اقتصاد دیجیتال اجرا شده ولی اکثر آنها نمایشی است و پایه و اساس علمی و کاربردی ندارد. نباید فراموش کنیم که اجرای برنامه‌های مرتبط با توان‌یابان نیازمند برنامه‌ریزی طولانی مدت است. معلولیت محدودیت نیست و احتمالاً توان‌یابان بیش از افراد سالم از توسعه فناوری لذت برده و می‌توانند ارتباط بهتری با آن برقرار کنند. اگر نیازسنجی دقیقی صورت گیرد قطعاً در نهایت خدمات بیشتری نیز ارائه می‌شود. کدام دفعه بوده که دقیقاً می‌دانستیم که قرار است یک اپلیکیشن برای توان‌یابان طراحی شود؟ نیازسنجی برای توان‌یابان مستلزم مطالعه‌ای پیوسته و در طولانی مد ت است. همچنین باید بودجه خاصی برای این برنامه مطالعاتی اختصاص داده شود. در این شرایط می‌توان امیدوار بود که تحولی در دیدگاه جامعه به توان‌یابان و سبک آموزش و پرورش این افراد به وجود آید.
لزوم شناخت تمامی نیازهای توان‌یابان
از جمله گروه‌هایی که می‌توانند نیازهای توان‌یابان را به‌سرعت شناسایی و برای آن اقدام کنند استارت‌آپ‌ها هستند. این نهادهای کوچک ولی تأثیرگذار می‌توانند به‌سرعت بخشی از مشکلات توان‌یابان و خانواده آنها را به‌راحتی حل کنند و آنها نیز فیلم تماشا کنند بدون شک طراحی اپلیکیشن کم‌کننده سرعت فیلم برای توسعه‌دهندگان وب کار سختی نیست. هم اکنون گروهی خاصی در حال طراحی اپلیکیشن کاهش دهنده سرعت پخش هستند. هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند در آینده در صورت درک نیازهای توان‌یابان و تأمین آنها این افراد دقیقاً چه تحولات بزرگی را می‌توانند رقم بزنند.
آنا: خود توان‌یابان از ابزارهای زندگی دیجیتال چگونه استقبال می‌کنند؟ در حالی که بسیاری از توان‌یابان می‌گویند هنوز در ارتباط با مسائل عادی و روزانه دچار مشکل هستیم و فعالان استارت‌آپی نیز چنین نگرشی دارند چگونه می‌توان دسترس‌پذیری را توسعه داد؟
علیزاده مقدم: در جامعه‌شناسی نظریه‌ای در ارتباط با همین موضوع وجود دارد. طبق آن نظریه تا زمانی که نیازهای اولیه نظیر تشنگی، گرسنگی و امنیت برطرف نشود امکان رفتن به سمت سرگرمی و بازی وجود ندارد. یکی از دلایل اصلی وجود مشکلات گسترده در جامعه توان‌یابان چنین نگرشی است. نهادهایی مانند مدارس باید توان‌یابان را برای ارتباط با ابزارهای فناوری اطلاعات آماده کرده و آنها را برای غلبه بر تمامی مشکلات تشویق کنند.
عدم رفع نیازهای اولیه مانع ارتباط توان‌یابان با فناوری اطلاعات
در بسیاری از مدارس کشور سطح شیب‌دار وجود ندارد. یادم هست همکلاسی داشتم که برای راه رفتن کمی دچار مشکل بود از همین رو هر روز بچه‌های مدرسه به او کمک می‌کردند تا از پله بالا برود و خود را به کلاس برساند. این مسئله یعنی هیچ گونه نیازسنجی برای توان‌یابان در مکان‌های مختلف نظیر ساختمان‌ها، خودروها و جاهای دیگر صورت نگرفته است. در شرایطی که این گروه از جامعه باید برای نیازهای اولیه خود بجنگند قطعاً دستیابی به هدفی همچون توسعه دسترس‌پذیری و ارتقای فناوری‌های مرتبط با توان‌یابان کار راحتی نیست. در حقیقت مشاهده می‌کنیم که درگیری به مسائل روزانه زندگی به حدی زیاد است که مطالبه‌گری فراموش می‌شود.
از طرف دیگر فعالان جامعه دیجیتال هم اینقدر درگیر مسائلی نظیر سودآور بودن پروژه، جذب سرمایه‌گذار و افزایش امکانات نرم‌افزاری هستند که حتی فرصت فکر کردن به نیازهای جامعه توان‌یابان را پیدا نمی‌کنند. هرچه نیازسنجی دیرتر صورت گیرد قطعاً رسیدن به چشم انداز مورد نظر نیز طولانی‌تر خواهد شد. زیرا دولت تنها زمانی بودجه لازم را اختصاص می‌دهد که بداند این پول قرار است دقیقاً برای چه مواردی هزینه شود.
آنا: به منظور کارآفرینی در اقتصاد دیجیتال برای توان‌یابان دقیقاً باید چه اقداماتی صورت گیرد؟
علیزاده مقدم: در ایران یکی از بزرگ‌ترین مسائلی که در حوزه دیجیتال، کارآفرینی و استارت‌آپ‌ها با آن درگیر هستیم عدم وجود تعریفی مشخص از کارآفرینی اجتماعی است. وقتی وارد کارآفرینی اجتماعی در حوزه توان‌یابان می‌شویم عموماً یک پلتفرم خیریه را می‌بینیم صرفاً برای جمع‌سپاری طراحی شده و پس از اینکه تعداد مشخصی از افراد دور هم جمع شدند و مقداری سرمایه مهیا شده می‌گوییم مشکلات حل گردید. کارآفرینی اجتماعی به هیچ عنوان به این شکل نیست زیرا هیچ نوآوری در آن وجود ندارد.
این نوع فعالیت‌ها زمانی ارزشمند است که تعداد نهادهای خیریه فعال در حوزه توان‌یابان به حدی زیاد باشد که استارت‌آپ‌های فعال در این حوزه برای پیاده‌سازی طرح‌های خود نیازمند کمک‌های دولتی نباشند و به سرعت بتوانند اهداف خود را محقق سازند.
بیشتر بخوانید:
برای ایجاد نگرش کارآفرینی اجتماعی و سودرسانی به جامعه باید یک سری نهادهای خصوصی و دولتی دست به‌کار شده و از ظرفیت‌های خود در جهت افزایش دسترس‌پذیری استفاده کنند. نباید خود را محدود به طبقه اول هرم اجتماعی کنیم و باید این اجازه را بدهیم که توان‌یابان به جایگاه‌های بالاتری در جامعه بیندیشند. پس می‌توان گفت در این حوزه موضوع تنها حمایت نیست بلکه مسئله اصلی مطالبه‌گری است. در این شرایط توان‌یابان و فعالان استارت‌آپی خیلی بهم نزدیک شده و این ارتباط دو سویه به درک نیازهای هر دو طرف کمک شایانی می‌کند.
آنا: دانشگاه آزاد اسلامی سال گذشته مجموعه‌ای آموزشی با نام دانشگاه فرشتگان را به طور ویژه برای توان‌یابان افتتاح کرد. نظر شما در خصوص چنین اقداماتی چیست؟
علیزاده مقدم: قطعا اجرای چنین برنامه‌های بسیار خوب و تأثیرگذار است. فعالیت این مجموعه‌ها در باعث می‌شود ابزارهای جانبی نظیر اپلیکیشن‌های کاربردی و کتاب‌های کمک آموزشی بیشتری برای توان‌یابان مهیا شود.
