این روزها با آزاد سازی سهام عدالت و تحولات شتابان در بازار سرمایه و ارسال پیامک برای بسیاری از مردم از سوی برخی بانکها برای فروش سهام صندوقهای مشرک و واسطه گری بازار داغتر شده است. برخی از اساتید و کارشناسان از این امر به عنوان ضلع پنجم اقتصاد ایران نامبرده اند. طبق آمار درج شده در سایت بورس ایران ۲۰۵ صندوق در این سازمان مجوز فعالیت دارند. برای اطلاع شما مطلبی را از سایت بورسینه برگرفته ایم که به منظور اطلاع رسانی در این زمینه انتخاب شده است .
صندوقهای سرمایه گذاری مشترک به منظور مدیریت حرفه‌ای وجوه و کسب بازدهی مناسب با تجمیع سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار تشکیل شدند. بنابراین عملکرد صندوق‌ها بستگی مستقیم به عملکرد دارایی‌ها و نحوه مدیریت آنها دارد. هر صندوق از واحدهای سرمایه گذاری تشکیل شده که ارزش آنها با NAV یا خالص ارزش دارایی های صندوق مشخص می‌شود.
اما سوال اینجاست که صندوق ETF چیست؟
صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF که مخفف exchange traded fund است) را می‌توان یک دارایی ارزشمندی در سبد دارایی هر سرمایه‌گذار (از مدیران مالی بزرگترین سازمان‌ها گرفته تا یک سرمایه‌گذار مبتدی که تازه کار خود را شروع کرده است) قلمداد کرد.
توجه: سرمایه‌گذاری در بورس نیازمند آموزش است. قوانین و مفاهیم مهم و نکات بسیار زیادی در بورس وجود دارد.اگر بدون آموزش دیدن، در بورس سرمایه‌گذاری کنید سرمایه‌تان را به خطر انداخته‌اید.با توجه به شرایط فعلی، ما دوره‌ی آنلاین ویژه ورود به بورس را به شما پیشنهاد می‌کنیم.جزییات بیشتر این دوره را اینجا ببینید (با امکان سفارش و دانلود فوری پس از خرید)نحوه کار اکثر صندوقهای قابل معامله در بورس ساده است. یک ETF در بازار بورس مانند سهام معامله می‌شود و کارکرد آن شبیه صندوق سرمایه گذاری مشترک است. (البته تفاوت‌هایی وجود دارد که در ادامه شرح می‌دهیم).
برخی از سرمایه‌گذاران، صندوقهای قابل معامله در بورس را یکی از دارایی‌های اصلی پرتفوی خود قرار می‌دهند و بر آن تمرکز ویژه می‌کنند. برخی دیگر از سرمایه‌گذاران نیز روی ETF ها برای بهینه‌سازی سبد دارایی و اجرای راهبردهای پیچیده‌ی سرمایه‌گذاری تکیه می‌کنند.
اما همان‌طور که در مورد سایر سرمایه‌گذاری‌ها می‌کند، در خرید صندوقهای ETF هم برای اینکه واقعا سود و منفعتی نصیب سرمایه‌گذار شود، قبل از هرکاری باید درک مناسب و خوبی از آن داشت. در این مطلب از بورسینس با راهنمای کامل صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) همراه ما باشید.
تفاوت ETF با دیگر صندوق ها چیست؟
مهمترین تفاوت صندوقهای ETF با صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک را می‌توان این 4 مورد دانست:
1 – سادگی و سهولت برای سرمایه‌گذاری
صندوقهای ETF از تمام دفاتر کارگزاری‌ها و سامانه برخط معاملات قابل معامله است. بنابراین سرمایه‌گذاری در ETF و خروج از آن بسیار آسان است.
2 – محاسبه لحظه‌‌ای ارزش خالص دارایی‌های آن
ارزش خالص دارایی‌های آن به لحظه محاسبه و به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد. ( NAV آنها هر 2 دقیقه یکبار بطور خودکار محاسبه می‌شود.)
3 – ارزانتر بودن نسبت به سایر صندوق‌ها
از مزیت‌های “ETF” ارزان بودن آنها نسبت به سایر صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک است، زیرا خریداران “ETF” از طریق کارگزاران بورس، معاملات خود را انجام می‌دهند و بنابراین هزینه‌های بازاریابی برای صندوق وجود ندارد.
ارزش مبنای هر واحد سرمایه گذاری در صندوقهای قابل معامله فقط 10,000 ریال است.
4 – عدم پرداخت مالیات در خرید و فروش‌ها
همچنین به استناد مفاد تبصره 1 ماده 7 “قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی “بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوقهای سرمایه گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها هیچگونه مالیاتی اخذ نمی‌گردد.
دوره فعالیت این صندوق‌ها نامحدود بوده و حداقل و حداکثری برای سرمایه گذاری افراد حقیقی و حقوقی در این صندوق‌ها در نظر گرفته نشده است. در این صندوق ها بازخرید واحدها در کوتاه مدت بدون پرداخت جریمه امکان پذیر است. همچنین دوره پرداخت وجه بازخرید واحدها حداکثر 3 روز کاری است.
مطلب مرتبط: صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟
دارایی‌هایی صندوقهای ETF
در یک صندوق ممکن است دارایی‌ها متفاوتی بگذارند. یک صندوق ETF ممکن است از چندین سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق خزانه دولتی، مقداری پول نقد، سکه، ارز یا ترکیبی از تمامی این موارد تشکیل شده باشد. این که در صندوق چه می‌گذارند، نوع صندوق را تعیین می‌کند، که در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
اگر شما 1 درصد از یک صندوق ETF را بخرید، مالک 1 درصد تمام این دارایی‌ها می‌شوید. یعنی اگر صندوق از 100 کیلو طلا، 10 میلیارد تومان سپرده، 10 میلیارد تومان اوراق خزانه و 2 میلیارد تومان سهام تشکیل شده باشد، شما مالک 1 کیلوگرم طلا، 100 میلیون تومان سپرده، 100 میلیون تومان اوراق خزانه و 20 میلیون تومان سهام خواهید شد.
البته شما به عنوان سهام‌دار این صندوق، نمی‌توانید به این ترکیب دارایی صندوق دست بزنید، یا اراده کنید که مثلا فقط 100 گرم از طلا را برایتان بفروشند. بلکه اگر یک واحد از صندوق را بخرید، به اندازه سهم خود دارایی کسب می‌کنید و با فروختن آن، دارایی خود را نقد می‌کنید.
درست است که دارایی شما در صندوق باقی می‌ماند و نمی‌توانید آن را به صورت فیزیکی تحویل بگیرید، اما منافع حاصل از تغییرات قیمت این دارایی‌ها نصیب شما می‌شود.
انواع صندوق ETF
در دنیا انواع متنوعی از ETF وجود دارد که به آنها خواهیم پرداخت. اما برخی از این صندوق‌ها در بازار ایران وجود ندارند. ممکن است رفته‌رفته این ETFها به بازار ما هم راه پیدا کنند. انتخاب نوع ETF به روحیه و انتظار شما بستگی دارد.
صندوق با درآمد ثابت
صندوق با درآمد ثابت قابل معامله در بورس نوعی از ETF است که در آن مقدار رشد صندوق مشخص شده است. یعنی اگر یک واحد از این صندوق‌ها را بخرید، مقدار مشخصی درآمد کسب خواهید کرد. اگر بخواهید واحد سرمایه‌گذاری خود را برای مدت‌زمانی کوتاه نگه‌دارید، بازدهی کوچک‌تر از بازدهی سالانه خواهد شد.
صندوق در این حالت ضامن اصل پول و سود شما است. حداقل ۷۰ درصد از دارایی این صندوق‌ها از اوراق مشارکت بانکی، سپرده بانکی یا سایر اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه تشکیل می‌شود. برای مطلع شدن از دارایی‌های یک صندوق، بهتر است به امیدنامه آن مراجعه کنید.
در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری در ETF با درآمد ثابت، به عنوان یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک درک می‌شود.
صندوق سهام
یک ETF سهام از تعدادی سهم مختلف تشکیل می‌شود. در این حالت ممکن است شرکت اصل پول شما را تضمین می‌کند. اگر اصل پول تضمین شود، مدیریت صندوق ضامن زیان صندوق است و نه سود آن. یعنی اگر صندوق سود کرد، شما در سود سهیم هستید، اما در صورت زیان چیزی از پول شما کم نمی‌شود. در برخی صندوقهای سهام شما هم در سود شریک هستید و هم در زیان. ۷۰ درصد دارایی این صندوق‌ها از سهام تشکیل می‌شود.
توجه کنید که حتی اگر از بازگشت اصل پول خود اطمینان داشته باشید، این صندوق بدون ریسک نیست. چرا که ممکن است هیچ سودی نصیب شما نشود. در حالی که اگر بر روی صندوق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کرده بودید، از درآمدی ثابت بهره می‌بردید.
صندوق مختلط
صندوق مختلط، همان‌طور که از اسمش بر می‌آید چیزی میان دو حالت قبلی است. در این نوع صندوق حداقل ۴۰ درصد از دارایی را سهام و حداقل ۴۰ درصد را اوراق با درآمد ثابت (مثل سپرده) تشکیل می‌دهد. ۲۰ درصد باقی‌مانده می‌تواند از بین سهام یا اوراق انتخاب شود.
صندوق بازار خارجی
به غیر از صندوق ETF بازار داخلی، در بسیاری از کشورها صندوق بازار خارجی هم وجود دارد. مثلا ممکن است به هر دلیل بخواهید در بازار ژاپن سرمایه‌گذاری کنید. اما چیزی از وضعیت بازار ژاپن ندانید و نتوانید صورت‌های مالی را که به زبان ژاپنی هستند بخوانید.
در این صورت بجای استخدام مترجم یا ثبت‌نام در کلاس زبان ژاپنی، می‌توانید از ETF بازار خارجی (Foreign Market) استفاده کنید.
صندوق ارز
ETF ارز از دیگر انواع این صندوق‌ها است. همان‌طور که حدس می‌زنید بیشتر دارایی این صندوق‌ها را ارز تشکیل می‌دهد. استفاده از ETF ارزی در بازار فارکس مرسوم است. سرمایه‌گذارانی که می‌خواهد ریسک نواسان‌های ارزی را پوشش بدهند به سراغ این صندوق‌ها می‌روند.
صندوق صنعتی
ETFهای گروه یا صنعتی، نوعی از صندوق هستند که تمامی سهم‌های آن از یک صنعت انتخاب می‌شوند. فرض کنید که می‌دانید صنعت فلزات رشد خواهد کرد. اما نمی‌دانید کدام شرکت‌ها از این رشد بهره‌مند می‌شوند. برای همین می‌توانید بر روی ETF صنعت فلزات سرمایه‌گذاری کنید. در این صندوق سهام شرکت‌هایی که در صنعت فلزات فعالیت می‌کنند یافت می‌شود.
صندوق کالایی
ETF کالایی، به جای سهام و اوراق از کالا تشکیل می‌شود. صندوق طلا، صندوق فلزات گران‌بها شامل طلا، نقره و پلاتین، صندوق فلزات غیرگران‌بها شامل فولاد، آلومینیوم، مس و غیره و صندوق نفتی چند مثال از ETF کالایی هستند. مدیریت صندوق می‌تواند با اوراق تبعی دارایی شما را بیمه کند، یا به کمک ابزارهای مختلف بازدهی بیشتری نسبت به تغییرات قیمت طلا در بازار به دست آورد.
صندوق خرسی یا صندوق معکوس
یک نوع بسیار جالب ETF (که ارزش دارد برای آن یک مقاله جداگانه نوشته شود) ETF معکوس یا ETF خرسی (Inverse ETF or Bear ETF) است. معروف است که می‌گویند تعداد سهم‌های بد از سهم‌های خوب بیشتر است.
حالا فرض کنید می‌توانستید سهمی که ندارید را امروز بفروشید و وقتی سهم ارزان شد آن را بخرید. به این عمل در اصلاح شورت‌سل (Short Sell) می‌گویند. ETF خرسی از این سازوکار بهره می‌برد. به کمک این سازوکار، وقتی می‌دانید بازار منفی است، لازم نیست بورس را ترک کنید. در این وضعیت می‌توانید از ETFهای خرسی استفاده کنید.
راهنمای سرمایه‌گذاری در صندوقهای ETF
سرمایه‌گذاری در صندوقهای قابل معامله برای چه کسانی مناسب است؟
به طور کلی داشتن واحدهای صندوقهای سرمایه‌گذاری قابل معامله در سبد دارایی، تنوع‌بخشی بالایی در سبد ایجاد می‌کند و به همه توصیه می‌شود. و به دلیل همین تنوع‌بخشی بالا بسیار مناسب کسانی است که نمی‌خواهند ریسک سهام منفرد تحمل کنند و یا زمان مدیریت سبد دارایی خود را ندارند.
از نظر دیگر نیز می‌توان گفت این صندوق‌ها از آنجایی که خاصیت صندوقهای سرمایه‌گذاری را دارند، اما به صورت سهام معامله می‌شوند، برای افرادی مناسب هستند که روند معامله سهام را ترجیح داده و نمی‌خواهند در ازای به دست‌آوردن تنوع‌بخشی خود را وارد سازوکار صندوقهای سرمایه‌گذاری کنند.
بنابراین این صندوق‌ها می‌توانند برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری میان‌مدت یا بلندمدت هستند و در حقیقت قصد نگه‌داری سرمایه‌گذاری خود را دارند مناسب باشند.
چگونه از اعتبار صندوق مطمئن شویم؟
تا پیش از این افراد با مراجعه به مدیر صندوق، اقدام به واریز وجه به حساب مدیر کرده و واحد های صندوق را خریداری می کردند. در این روش، سرمایه گذار ناآشنا به بورس، ممکن بود در گام اول اطمینان کاملی به مدیر صندوق نداشته باشد. اما در ETF ها، از آنجا که معاملات آن در بورس انجام می شود، سازمان بورس و اوراق کنترل های لازم جهت ورود صندوق به بورس را انجام داده است و لذا بخش بزرگی از مشکل اعتماد افراد ناآشنا به بورس در این باره حل شده است.
آیا می توان در هر زمان از صندوق خارج شد؟
بله، در هر زمان شما می‌توانید واحدهای صندوق ETF را بفروشید تا مبلغ حاصله، طی 4 روز کاری توسط کارگزاری به حساب شما واریز شود.
کسب سود از این صندو‌ها چگونه است؟ آیا ETF ها تقسیم سود دارند؟
صندوقهای ETF در ایران هیچ سودی تقسیم نمی‌کنند و همه نتیجه سرمایه‌گذاری‌های صندوق در NAV آن خلاصه می‌شود.
در صورتی که صندوق در سرمایه‌گذاری‌های خود سود نماید، ارزش خالص دارایی‌های آن افزایش می‌یابد و در نتیجه قیمت هر واحد آن رشد می‌کند.
برای مثال یک سرمایه گذار با خرید 100 واحد از صندوق X به ارزش هر واحد 10,000 ریال، یک میلیون ریال در آن سرمایه‌گذاری کرده است. در صورتی که ارزش هر واحد صندوق به 10500 ریال برسد، وی دارای یک میلیون و پنجاه هزار ریال دارایی خواهد بود و بنابراین وی 5% سود کرده است. جهت کسب اطلاع از وضعیت سرمایه گذاری در طول عمر صندوق، سرمایه‌گذار باید NAV آن را دنبال کند.
مراحل سرمایه‌گذاری در ETF
1 – از یک کارگزار کدبورسی دریافت کنید (راهنمای دریافت کد آنلاین غیرحضوری)
2 – با تحقیق و بررسی و دریافت مشاوره، صندوق ETF مناسب را در بورس شناسایی کنید (لیست صندوقهای ETF را ببینید)
3 – سفارش خودتان را در سامانه معاملات آنلاین درج نمایید و صندوق موردنظر را خریداری کنید.
4 – در زمان مناسب، به دلخواه خودتان، بخش یا کل سرمایه‌گذاری‌تان را به فروش رسانید.
نکات مهم سرمایه‌گذاری در ETF
در انتخاب صندوق مورد نظر خود به مدیریت و عملکرد آن به عنوان معیار انتخاب خود توجه نمایید.
با دید میان‌مدت و بلندمدت (یعنی با افق زمانی بیش از 6 ماه تا یک سال) در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنید؛
فقط آن بخشی از پس انداز خود را وارد بورس نمایید که در کوتاه مدت نیاز به مصرف فوری آن نداشته باشید. نتیجه سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها به زمان بیشتری نیاز دارد (نسبت به سهام)
