مجلس شورای اسلامی از نخستین دوره، برای کارشناسی طرح‌ها و لوایح، از مشورت موردی کارشناسان استفاده می‌کرد. در عین حال، اساس کار برفهم شخصی و توان علمی خود نمایندگان متکی بود؛ لکن از اواخر سال 1371 به دستور هیأت رئیسه محترم مجلس، نهادی مستقل، دائمی و سازمان یافته به نام «مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی» برای ارائه خدمات مستمر کارشناسی و مطالعاتی در کنار مجلس قرار گرفت. مراحل قانونی تأسیس این مرکز در پاییز سال 1374 به انجام رسید.
- １- ساختار مرکز
در ساختار سازمانی مرکز پژوهش‌ها چهار معاونت پژوهشی و یک معاونت اجرایی که هر یک در امری خاص به عنوان بازوی معین رئیس مرکز عمل می‌کنند، پیش‌بینی شده است:
– رئیس مرکز
– قائم مقام
– مشاور و مدیر کل حوزه ریاست ، روابط عمومی و اموربین الملل
-مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل
– معاونت‌های پژوهشی
۱- معاون پژوهشهای اقتصادی
۲-معاون پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی
۳- معاون پژوهشهای اجتماعی و فرهنگی
۴- معاون پژوهشهای سیاسی و حقوقی
۵- مدیر کل هماهنگی و برنامه ریزی امور پژوهشی
– معاون پشتیبانی پژوهشی و مدیریت منابع انسانی
معاونت اجرایی حوزه ستادی مرکز بوده و مشتمل بر سه اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات، ذیحسابی و اداره کل ا مور مالی و اداره کل ا مور اداری می باشد که اهم وظایف آن عبارت است از:
-اداره کل امور اداری
-اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات
-اداره کل امور مالی
۲- ارکان مرکز
براساس تصریح ماده (3) قانون «شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی»، ارکان مرکز عبارتند از:
1- هیأت امنا: متشکل از رئیس مجلس، اعضای هیأت رئیسه مجلس و رئیس مرکز
2- رئیس مرکز
3. شورای پژوهشی
تصویب خط مشی کلی مرکز بنا بر پیشنهاد رئیس مرکز، تأیید بودجه، تأیید زیرمجموعه سازمانی و آیین نامه‌های استخدامی، مالی و معاملاتی و نصب و عزل رئیس مرکز، از جمله وظایف هیأت امناست.
رئیس مرکز را هیأت امنا با توجه به ماده (7) قانون «شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی»، برای مدت چهار سال از میان افرادی ذی صلاح که دارای مدارج بالای علمی و تجربه کافی باشند، انتخاب می‌کند. اهم وظایف رئیس عبارتند از: ارائه خط مشی و پیشنهاد بودجه و نظارت عالیه بر امور اجرایی و پژوهشی.
شورای پژوهشی، متشکل از رئیس مرکز، پنج نفر از شخصیت‌های علمی و کارشناسی از بین نمایندگان مجلس به انتخاب هیأت امنای مرکز و پنج نفر از پژوهشگران متخصص دارای حداقل مرتبه استادیاری با معرفی رئیس مرکز و تصویب هیأت امنا است. بررسی و تأیید طرح‌های پژوهشی، همکاری در تدوین برنامه سالانه مرکز، نظارت بر انتشار نشریه‌های علمی و پژوهشی مرکز و تعیین برنامه‌های اجرایی مرکز برای ارتباط علمی با سایر مراکز آموشی و پژوهشی داخل و خارج کشور، جزء وظایف شورای پژوهشی است.
۳-اهداف و شرح وظایف مرکز
مطابق قانون «شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی»، هدف از تأسیس مرکز، انجام دادن طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی به منظور ارائه نظرهای کارشناسی و مشورتی به نمایندگان، کمیسیون‌ها و هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی است.
وظایف این نهاد در ماده (2) قانون «شرح وظایف مرکز پژوهش‌ها» مذکور به شرح زیر است:
الف) مطالعه، بررسی و ارائه نظرهای کارشناسی بر روی تمام طرح‌ها و لوایح
ب) گردآوری، نقد و تنظیم نظرهای محققان و پژوهشگران مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، دستگاه‌های اجرایی، نهادها، گروه‌ها و احزاب سیاسی و افکار عمومی در مورد نیازهای جامعه
ج) مطالعه، بررسی و تحقیق نسبت به حسن اجرای قوانین و سایر ابعاد نظارتی مجلس و ارائه پیشنهادهای کارشناسانه برای
رفع موانع و مشکلات اجرایی
د) تأمین نیازهای اطلاعاتی کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس از طریق تدارک و برقراری
نظام اطلاع‌رسانی
هـ) انجام پژوهشهای موردی حسب درخواست هیأت رئیسه، کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس
و) انجام مأموریت‌های محوله در رابطه با کتابخانه‌های مجلس که این گونه موارد زیرنظر مستقیم رئیس مجلس قرار می‌گیرند؛
ز) اشاعه نتایج مطالعات پژوهشی از طریق:
ح) نشر کتب و نشریات
ط) انعکاس نظرات به واحدها و دستگاه‌های ذیربط با نظر هیأت رئیسه مجلس.
