در حالی که قیمت مواد غذایی در برخی کشورها نسبت به کل اتحادیه اروپا پایینتر است، خانوارها در آن کشورها اغلب سهم بیشتری از بودجه خود را صرف غذا میکنند.
غذا یکی از بزرگترین هزینههای خانوار در اروپا است که به طور متوسط حدود ۱۱.۹٪ از هزینههای کل اتحادیه اروپا را تشکیل میدهد و در کشورهایی مانند رومانی به ۲۰٪ نیز میرسد.
قیمت مواد غذایی نیز در سراسر اروپا بسیار متفاوت است. شاخص سطح قیمت مواد غذایی یوروستات مبنای مفیدی برای مقایسه ارائه میدهد. اگر میانگین سبد غذایی اتحادیه اروپا ۱۰۰ یورو تعیین شود، میتوان از این شاخص برای نشان دادن هزینه همان سبد در هر کشور استفاده کرد.
سطح قیمت بالاتر از ۱۰۰ به این معنی است که یک کشور گرانتر از میانگین اروپا است، در حالی که رقم زیر ۱۰۰ نشان میدهد که ارزانتر است.
طبق گزارش یورواستات، در سال ۲۰۲۴، مقدونیه شمالی ارزانترین کشور از نظر قیمت غذا در بین ۳۶ کشور اروپایی بود. یک سبد غذایی استاندارد در آنجا ۷۳ یورو قیمت داشت که ۲۷٪ ارزانتر از میانگین اتحادیه اروپا است.
سوئیس گرانترین کشور است و قیمت مواد غذایی ۶۱.۱٪ بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است. همین سبد ۱۶۱.۱ یورو قیمت دارد.
مقدونیه شمالی یک کشور نامزد عضویت در اتحادیه اروپا است – هنوز عضو نشده اما توافقنامههای تجاری فعالی با اتحادیه اروپا دارد – در حالی که سوئیس در منطقه اقتصادی اروپا نیست و در عوض به شبکهای از توافقنامههای دوجانبه با اتحادیه اروپا متکی است.
در اتحادیه اروپا، رومانی (۷۴.۶ یورو) کمترین سطح قیمت مواد غذایی را دارد، در حالی که لوکزامبورگ (۱۲۵.۷ یورو) بالاترین سطح را دارد. مواد غذایی در رومانی ۲۵.۴٪ ارزانتر و در لوکزامبورگ ۲۵.۷٪ گرانتر از میانگین اتحادیه اروپا است.
پس از سوئیس که در صدر قرار دارد، دو کشور دیگر عضو انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA) در رتبههای بعدی قرار دارند: ایسلند (۱۴۶.۳ یورو) و نروژ (۱۳۰.۶ یورو).
کشورهای EFTA اعضای غیر اتحادیه اروپا هستند که عمدتاً در زمینه تجارت و دسترسی به بازار با این بلوک همکاری میکنند، در حالی که کنترل ملی بیشتری بر قوانین، مرزها و سیاستها دارند.
قیمت مواد غذایی همچنین در دانمارک (۱۱۹.۳ یورو)، ایرلند (۱۱۱.۹ یورو)، فرانسه (۱۱۱.۵ یورو)، اتریش (۱۱۰.۹ یورو) و مالت (۱۱۰.۹ یورو) حداقل ۱۰٪ بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است.
جنوب شرقی اروپا و بالکان غربی کمترین قیمت مواد غذایی را در کل نشان میدهند.
علاوه بر مقدونیه شمالی و رومانی، ترکیه (۷۵.۷ یورو)، بوسنی و هرزگوین (۸۲.۵ یورو)، مونتهنگرو (۸۲.۶ یورو) و بلغارستان (۸۷.۱ یورو) بسیار پایینتر از میانگین اتحادیه اروپا هستند.
صربستان (۹۵.۷ یورو) و آلبانی (۹۸.۷ یورو) نیز ارزانتر از اتحادیه اروپا هستند.
در میان «چهار کشور بزرگ» اتحادیه اروپا، قیمت مواد غذایی در ایتالیا (۱۰۴ یورو) و آلمان (۱۰۲.۹ یورو) نیز بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است. اسپانیا (۹۴.۶ یورو) ۵.۴٪ ارزانتر از اتحادیه اروپا است.
بیشتر کشورهای اروپای مرکزی و چندین کشور اروپای شرقی، از جمله اسلواکی، لهستان، چک و مجارستان، پایینتر یا نزدیک به میانگین اتحادیه اروپا هستند.
اروپای غربی عموماً قیمتهای بالاتری از مواد غذایی را ثبت میکند و کشورهای شمال اروپا از گرانترین کشورهای اروپا هستند.
ایلاریا بندتی، دانشیار دانشگاه توسیا، خاطرنشان کرد که عوامل ساختاری مانند هزینههای تولید، ادغام زنجیره تأمین و قرار گرفتن در معرض شوکهای جهانی نقش کلیدی در این تفاوتها دارند.
او به یورونیوز گفت: «اقتصادهای کوچکتر و بسیار باز – که اغلب ارزهایشان در معرض نوسانات شدیدتری قرار دارد – در طول همهگیری و درگیری روسیه و اوکراین، افزایش هزینههای انرژی و نهادههای کشاورزی را با شدت بیشتری تجربه کردند.»
بندتی تأکید کرد که این شکافهای قیمتی مهم هستند زیرا تأثیر آنها به میزان تخصیص خانوارها به غذا بستگی دارد.
در چندین کشور اروپای شرقی و جنوب شرقی، غذا بیش از 20 درصد از هزینههای خانوار را تشکیل میدهد، در حالی که در اقتصادهای با درآمد بالاتر، این سهم معمولاً کمتر از 12 درصد است.
او افزود: «در نتیجه، همین افزایش قیمت در جایی که درآمدها کمتر است، عواقب بسیار سنگینتری به همراه دارد.»
هزینههای نیروی کار و دستمزدها
آلن متیوز، استاد کالج ترینیتی دوبلین، به یورونیوز بیزینس گفت: «مهمترین دلیل، تفاوت در درآمدها و دستمزدها است.»
کشورهایی با میانگین دستمزد بالاتر مانند دانمارک و سوئیس، تمایل دارند قیمت مواد غذایی بالاتری داشته باشند زیرا هزینههای نیروی کار در کشاورزی، فرآوری و خردهفروشی به مصرفکنندگان منتقل میشود.
او افزود: «تفاوت در مالیات، به ویژه مالیات بر ارزش افزوده بر محصولات غذایی، نیز برخی از این تفاوتها را تشکیل میدهد.» برخی کشورها مانند ایرلند، نرخ مالیات بر ارزش افزوده پایینتر یا حتی صفر را برای مواد غذایی اعمال میکنند، در حالی که در برخی دیگر مانند دانمارک، غذا مشمول نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده است.
متیوز خاطرنشان کرد که قیمت مواد غذایی نیز تحت تأثیر ترجیحات مصرفکننده قرار میگیرد.
به عنوان مثال، مصرفکنندگان در کشورهای اروپای شمالی و غربی ممکن است نسبت بیشتری از محصولات ارگانیک یا ممتاز را خریداری کنند، یا ممکن است ترجیح دهند محصولات برند را به محصولات گرانتر سوپرمارکتها ترجیح دهند.
پیامدهایی برای امنیت غذایی
جرمیاس متی بالوگ، استاد وابسته از دانشگاه کوروینوس بوداپست، اظهار داشت که این تفاوتهای قیمت، بهویژه هنگامی که در کنار درآمد قابل تصرف در نظر گرفته شود، پیامدهایی برای امنیت غذایی دارد.
او به یورونیوز گفت: «با توجه به افزایش سطح قیمتها، خانوارهای کمدرآمد در اروپای مرکزی و شرقی با بار نامتناسبی روبرو هستند، حتی اگر قیمتهای اسمی مواد غذایی پایینتر باشد.»
سطح قیمت یوروستات درآمد خانوار را در نظر نمیگیرد، بنابراین این سطوح با توجه به توان مالی تنظیم نمیشوند. به عنوان مثال، در حالی که غذا در دانمارک گران است، مردم درآمد قابل تصرف بالاتری دارند، بنابراین میتوانند نان بیشتری بخرند.
