زنبور عسل روی گل. عکس از مایکل پروبست.نوشته هانا داکتر لوب -۱۰/۱۰/۲۰۲۵
زنبورهای بامبل برای اکوسیستم‌ها بسیار مهم هستند. آنها گیاهان و محصولات وحشی را گرده افشانی می‌کنند و زیستگاه‌ها را سالم نگه می‌دارند.اما بسیاری از جمعیت‌ها در اروپا به دلیل تغییرات اقلیمی و از دست دادن زیستگاه در حال کاهش هستند.یک مطالعه جدید که در Global Change Biology منتشر شده است، به بررسی چگونگی کمک مزارع خورشیدی به حفاظت از زنبورهای بامبل در بریتانیا می‌پردازد.
چرا زنبورهای بامبل در حال کاهش هستند؟
یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ در مجله نیچر پیش‌بینی کرد که حدود ۳۸ تا ۷۶ درصد از گونه‌های زنبور عسل اروپایی که در حال حاضر به عنوان «کمترین نگرانی» طبقه‌بندی می‌شوند، تا سال‌های ۲۰۶۱ تا ۲۰۸۰ حداقل ۳۰ درصد از قلمرو مناسب اکولوژیکی خود را از دست خواهند داد. طبق گزارش بنیاد حفاظت از زنبور عسل، سال ۲۰۲۴ همچنین بدترین سال برای زنبورهای عسل در بریتانیا بود.
عوامل متعددی در این امر نقش دارند: تغییر کاربری زمین، کشاورزی فشرده، گونه‌های مهاجم و بیماری‌های عفونی بر گرده افشان‌هایی مانند زنبورهای عسل تأثیر می‌گذارند.تغییرات اقلیمی نیز نقش دارد: تشدید آب و هوای شدید که می‌تواند زیستگاه‌های زنبورها را تهدید کند و چرخه‌های زندگی زیستگاه پنهان زنبورهای عسل را مختل کند.
در این مطالعه که گزارش شده است اولین مطالعه‌ای است که نقش مزارع خورشیدی را در حفاظت از تنوع زیستی در آینده بررسی می‌کند، محققان می‌خواستند ببینند که زنبورهای عسل چگونه با مزارع خورشیدی کنار می‌آیند. این مزارع می‌توانند فرصتی برای ایجاد زیستگاه برای حیات وحش فراهم کنند و به انرژی کم کربن و بازیابی طبیعت کمک کنند.
محققان 1042 مزرعه خورشیدی عملیاتی در بریتانیا را بررسی کردند و یک مدل با وضوح بالا برای شبیه‌سازی جستجوی غذا و پویایی جمعیت زنبورهای عسل ایجاد کردند. این امر آنها را قادر ساخت تا تراکم زنبورهای عسل را در داخل و اطراف مزارع خورشیدی بریتانیا پیش‌بینی کنند، در حالی که اثرات سناریوهای مختلف آینده، مانند تغییر در زمینه و پیکربندی زیستگاه را نیز در نظر می‌گرفتند.
دکتر هالی بلیدز، پژوهشگر ارشد دانشگاه لنکستر و نویسنده اول این مطالعه، می‌گوید: «این مدل پیش‌بینی می‌کند که زنبورها چگونه از این مناظر بر اساس منابع جستجوی غذا و لانه‌سازی استفاده می‌کنند. این جنبه از کار به ویژه بدیع بود – انجام چنین مدل‌سازی با چنین جزئیاتی غیرمعمول است.»
این مدل‌سازی نشان می‌دهد که اگر مزارع خورشیدی برای تنوع زیستی مدیریت شوند، تعداد زنبورهای عسل در مزارع خورشیدی می‌تواند بیش از دو برابر شود. گل‌های وحشی در مزارع، به ویژه در مقایسه با چمن، منبع غنی غذا بودند.
یک «پناهگاه» برای زنبورهای عسل
اثرات «تقویت زنبور عسل» مدیریت مزارع خورشیدی تا حد زیادی به خود مزارع محدود می‌شد. در جستجوی غذا در اطراف مزارع خورشیدی، تغییرات چشم‌انداز تأثیر بیشتری بر تراکم زنبورهای عسل داشت، که به گفته نویسندگان نشان می‌دهد «یک مزرعه خورشیدی واحد در انزوا عموماً تأثیر تغییرات گسترده‌تر کاربری زمین مورد انتظار در سناریوهای آینده را خنثی نمی‌کند.»
اما از آنجایی که بسیاری از کشورها برای تحقق تعهدات انرژی تجدیدپذیر، مزارع خورشیدی می‌سازند، نویسندگان اصرار دارند که آنها باید «مکان‌یابی استراتژیک» را برای اتصال زیستگاه‌های زنبورهای عسل در نظر بگیرند.
بلیدز می‌گوید: «مزارع خورشیدی می‌توانند در حال حاضر و در آینده پناهگاه‌هایی برای زنبورهای عسل باشند و در صورت مدیریت خوب، می‌توانند در کاهش از دست دادن زیستگاه نقش داشته باشند. اما مزارع خورشیدی به تنهایی قادر به خنثی کردن اثرات تغییرات کاربری زمین در آینده بر زنبورهای عسل و سایر تنوع زیستی نخواهند بود.»
