به نقل از جهان صنعت

سه شنبه 24 تیر 1404

گزارش آماری انرژی جهان 2025 پیش‌بینی می‌کند که جهان در آستانه گذار بزرگ انرژی است و این تحول به موضوعی کلیدی در امنیت ملی، اقتصاد و فناوری تبدیل شده است.

جهان صنعت– «جهان در آستانه گذار بزرگ انرژی قرار دارد؛ گذاری که دیگر تنها یک ضرورت زیست‌محیطی نیست، بلکه به موضوعی کلیدی در امنیت ملی، اقتصاد، فناوری و دیپلماسی تبدیل شده است.» این شاه‌بیت گزارش آماری انرژی جهان ۲۰۲۵ است که به تازگی منتشر شده و تصویری شفاف و دقیق از وضعیت پرچالش انرژی جهان را ارائه می‌دهد.

گزارش آماری انرژی جهان که توسط موسسه انرژی منتشر می‌شود، یکی از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ تحلیلی ﺑﺎزار انرژی در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ. این گزارش در هفتاد و چهارمین سال خود، تحلیل دقیق و ﺟﺎﻣﻊ از وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎزارﻫﺎی ﻧﻔﺖ، گاز، ذغال‌سنگ، انرژی‌های تجدیدپذیر، هسته‌ای و مواد معدنی کلیدی در سال‌۲۰۲۴  ارائه کرده است.

این گزارش که روندهای جهانی نشان می‌دهد، با وجود رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، سوخت‌های فسیلی همچنان در تولید انرژی نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند. در حال حاضر، سهم مناطقی از جهان در تولید فلزات و مواد معدنی کلیدی غالب است و چالش اصلی، کاهش کربن به سرعت لازم پیش نمی‌رود. فشارهای اقلیمی، ظهور فناوری‌های ذخیره‌سازی، رشد بازار هیدروژن و رقابت بر سر منابع معدنی استراتژیک، همگی گواه این واقعیت هستند که کشورهای جهان باید با نگاهی دقیق‌تر، مهندسی‌تر و آینده‌نگرانه‌تر به سیاست‌های انرژی خود نگاه کنند.

هدف اصلی این بررسی، ارائه تحلیلی برای پژوهشگران، سیاستگذاران، مهندسان و صنعتگران حوزه انرژی است تا مسیر آینده را هوشمندانه‌تر ترسیم کنند.

کارشناسان می‌گویند این دوران برای ایران می‌تواند فرصتی بی‌بدیل باشد. با منابع عظیم نفت و گاز طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیکی استثنایی و ظرفیت بالای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران می‌تواند نه‌تنها در بازار انرژی منطقه‌ای، بلکه در مسیر جهانی‌سازی فناوری‌های انرژی پاک و کاهش کربن پایین نقش‌آفرین شود اما تحقق این چشم‌انداز نیازمند اصلاحات عمیق ساختاری، نوآوری در زیرساخت‌های مهندسی، ارتقای بهره‌وری، جذب سرمایه‌گذاری و مهم‌تر از همه، ایجاد هم‌افزایی میان دانشگاه، صنعت و سیاستگذاری است.

بی‌تردید آینده انرژی ایران و جهان در گرو تصمیم‌گیری‌های جسورانه و علمی امروز است. کشورهایی که بتوانند سریع‌تر به سمت مدل‌های کم‌کربن و پایدار حرکت کنند، نه‌تنها از آسیب‌های اقلیمی در امان خواهند ماند، بلکه جایگاه اقتصادی و فناوری برتری در قرن ۲۱ کسب خواهند کرد. این مسیری است که اگرچه دشوار و نیازمند اراده بوده اما کلید بازتعریف نقش کشورها در نظام جهانی انرژی و تحقق توسعه پایدار خواهد بود.

وضعیت انرژی کل و کاربنی

در سال ۲۰۲۴، مصرف کل انرژی اولیه جهان به حدود ۵۹۲ اگزاژول (EJ) رسید. اگرچه انرژی‌های تجدیدپذیر با رشد چشمگیری همراه بوده‌اند اما هنوز حدود ۸۰‌درصد از این انرژی از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود. این امر نشان‌دهنده وابستگی بالای اقتصاد جهانی به نفت، گاز و زغال‌سنگ است. انتشار جهانی دی‌اکسیدکربن ناشی از مصرف انرژی به حدود ۳۵‌میلیارد تن رسید که رکورد جدیدی به شمار می‌رود.

افزایش چالش‌های زیست‌محیطی، ضرورت گذار به سمت انرژی‌های پاک، تحولات ژئوسیاسی و پیشرفت‌های فناوری در حوزه ذخیره‌سازی، همه موجب پیچیده‌تر شدن وضعیت انرژی جهان شده‌اند. این گزارش علاوه بر تاکید بر نقش انرژی در امنیت ملی، توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی کشورها، روندها و فرصت‌های آینده کشورهای مختلف را با رویکرد علمی و مهندسی تحلیل کرده است.

تولید جهانی نفت

در سال ۲۰۲۴، تولید جهانی نفت به حدود ۱۰۱‌میلیون بشکه در روز رسید که تقریبا معادل سطح تولید پیش از شیوع بیماری کووید-۱۹ است. ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت باقی مانده با تولید حدود ۱۸‌میلیون بشکه در روز بود. کشورهای عربستان سعودی و روسیه نیز به ترتیب حدود ۱۰ و ۹میلیون بشکه در روز تولید داشتند.

این افزایش تولید جهانی به دلیل رشد تقاضا در بخش حمل‌ونقل زمینی و هوایی و همچنین تقاضای بالا در بخش پتروشیمی است.

مصرف جهانی نفت

مصرف جهانی نفت در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۰۲میلیون بشکه در روز رسید. بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت کشورهای چین، هند، ایالات متحده و اتحادیه اروپا بودند. در آسیا، افزایش مصرف نفت ناشی از رشد حمل‌ونقل زمینی و هوایی و همچنین تقاضای بالا در بخش پتروشیمی بود. در همین حال، کشورهای آسیای جنوب‌شرقی و هند به دلیل رشد سریع اقتصادی، واردکنندگان اصلی نفت باقی ماندند.

میانگین قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۴ حدود ۸۱‌دلار در هر بشکه بود. قیمت‌ها تحت تاثیر بحران‌های ژئوسیاسی، اختلالات در عرضه و تصمیمات اوپک‌پلاس نوسان داشتند. کاهش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اکتشاف و توسعه میدان‌های نفتی، محدودیت ظرفیت تولید اضافی برخی تولیدکنندگان و افزایش هزینه‌های زیست‌محیطی همگی فشارهای افزایشی بر قیمت‌ها وارد کردند.

تجارت جهانی نفت

تجارت جهانی نفت تحت‌تاثیر تحریم‌ها و تغییر مسیر صادرات روسیه به سمت چین و هند قرار گرفت. صادرات نفت ایران نیز به چین افزایش یافت، هرچند که آمار رسمی کمتری از این صادرات منتشر شد. کشورهای آسیای جنوب‌شرقی و هند همچنان بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت باقی ماندند، در حالی که اروپا به دنبال کاهش وابستگی به روسیه، خرید نفت از آفریقا، خاورمیانه و آمریکا را افزایش داد.

گاز طبیعی و زغال‌سنگ

گاز طبیعی به عنوان یک منبع انرژی پاک‌تر نسبت به نفت و زغال‌سنگ، در سال ۲۰۲۴ همچنان سهم عمده‌ای در تامین انرژی جهانی داشت. با این حال، گاز طبیعی نیز تحت تاثیر نوسانات قیمت، عرضه محدود و چالش‌های ژئوسیاسی قرار گرفت. کشورهای ایالات متحده و قطر به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان باقی ماندند. تقاضا برای گاز طبیعی مایع (LNG) به ویژه در آسیا و اروپا به دلیل افزایش مصرف انرژی در این مناطق و تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی افزایش یافت.

زغال‌سنگ

زغال‌سنگ با وجود چالش‌های زیست‌محیطی و تلاش‌های جهانی برای کاهش استفاده از آن، همچنان یکی از منابع اصلی تولید برق در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بود. کشورهای چین و هند به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان زغال‌سنگ همچنان به استفاده از این سوخت برای تامین انرژی برق خود ادامه دادند. با این حال، تلاش‌هایی برای انتقال به منابع انرژی پاک‌تر در این کشورها نیز در حال انجام است.

انرژی‌های تجدیدپذیر

در سال ۲۰۲۴، انرژی‌های تجدیدپذیر به یکی از مهم‌ترین منابع انرژی در بسیاری از کشورها تبدیل شدند. با وجود رشد چشمگیر در این حوزه، هنوز چالش‌هایی در زمینه ذخیره‌سازی انرژی و تامین منابع پایدار برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد. در این سال، انرژی‌های خورشیدی و بادی با بیشترین رشد مواجه شدند و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی به سرمایه‌گذاری در این حوزه ادامه دادند.

انرژی خورشیدی و بادی با سرعت بالایی در حال رشد هستند. در سال ۲۰۲۴، نصب ظرفیت جدید انرژی‌های خورشیدی و بادی در بسیاری از کشورهای پیشرفته به ویژه چین، ایالات متحده و کشورهای اروپایی رکوردهای جدیدی را ثبت کرد. با این حال، ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی و زیرساخت‌های مورد نیاز برای انتقال انرژی تجدیدپذیر همچنان نیازمند توجه ویژه‌ای هستند.

چالش‌ها و فرصت‌ها

 چشم‌انداز آینده و راهکارهای پیشنهادی

براساس تحلیل‌های انجام‌شده در این گزارش، تغییرات ژئوسیاسی، بحران‌های اقتصادی و تحولات فناوری در آینده تاثیر زیادی بر بازارهای انرژی خواهند داشت. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در آینده، تغییرات اقلیمی و فشار برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. برای مقابله با این چالش‌ها، کشورهای مختلف باید به سمت توسعه انرژی‌های پاک‌تر و پایدارتر حرکت کنند.

راهکارهای پیشنهادی برای آینده شامل توسعه فناوری‌های نوین در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، بهبود ظرفیت ذخیره‌سازی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه انرژی است. ایجاد سیاست‌های حمایتی از توسعه زیرساخت‌های انرژی در کشورهای در حال توسعه می‌تواند به تسهیل گذار به سمت انرژی‌های پاک کمک کند.

گزارش نشان می‌دهد که با وجود پیشرفت‌های بزرگ در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، بازار انرژی جهانی همچنان به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است. این وابستگی همراه با چالش‌های زیست‌محیطی و ژئوسیاسی، نیازمند اقدامات فوری و هوشمندانه از سوی سیاستگذاران، مهندسان و صنایع انرژی است. برای مقابله با چالش‌های پیش‌رو، توجه به تحقیق و توسعه در زمینه انرژی‌های پاک و بهینه‌سازی مصرف انرژی ضروری است.