23-9-1403
مدیر اندیشکده اقتصاد دانش‌بنیان، با اشاره به چالش‌های پیش‌روی اقتصاد نوآوری در ایران، تأکید کرد که بی‌توجهی به زیرساخت‌های فناوری و نوآوری، کشور را از رقابت با غول‌های جهانی در سال‌های آینده بازمی‌دارد. او خواستار برنامه‌ریزی جدی برای اقتصادهای نوظهور و دیجیتال شد.
عسگر سرمست، مدیر اندیشکده اقتصاد دانش‌بنیان، در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی اقتصاد نوآورانه و دانش‌بنیان در ایران پرداخت. او با اشاره به پیشینه رویکرد ایران در حوزه پژوهش و نوآوری گفت: «شروع پروژه‌های پژوهشی و نوآوری در کشور ما همواره از زاویه آموزشی بوده است. وزارت‌خانه‌هایی مانند وزارت علوم بیشتر بر آموزش تمرکز داشته‌اند و پژوهش در کنار آن پیگیری می‌شد.»
تفاوت نگاه ایران و جهان به نوآوری
سرمست با مقایسه روند نوآوری در ایران و سایر کشورها اظهار داشت: «در دنیا، نوآوری به معنای تبدیل فناوری به محصول تجاری تعریف شده، اما در ایران مفهوم نوآوری به هر اقدام جدید اطلاق می‌شود. در حالی که کشورهای دیگر مسیر تجاری‌سازی محصولات نوآورانه را طی کردند، ما هنوز به بلوغ کافی در این زمینه نرسیده‌ایم.»
وی افزود: «تأخیر در درک اهمیت نوآوری باعث شد تا با ایجاد معاونت علمی در نهاد ریاست جمهوری، تلاش‌هایی برای پیشبرد فناوری‌های تجاری آغاز شود. هدف این معاونت، حمایت از شرکت‌ها برای تبدیل پژوهش به بیزینس بود. اما باید توجه داشت که شرکت‌های دانش‌بنیان در فضای گلخانه‌ای رشد کردند و هنوز از بدنه واقعی اقتصاد جدا هستند.»
اقتصاد دانش‌بنیان: مفهومی مبهم با مصداق‌های محدود
مدیر اندیشکده اقتصاد دانش‌بنیان در توضیح مفهوم این اقتصاد گفت: «اقتصاد دانش‌بنیان مفهومی ابری است و در ایران و حتی دنیا تعریف شفافی ندارد. یکی از معیارهای ارزیابی آن، سهم فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از GDP است که در ایران کمتر از یک درصد است. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته این سهم حدود ۵ تا ۶ درصد است.»
اقتصادهای نوظهور: راهکاری برای تنوع‌بخشی به درآمدها
سرمست با تأکید بر ضرورت توجه به اقتصادهای نوظهور گفت: «اقتصادهای نوظهوری مانند اقتصاد دیجیتال، گردشگری و ورزش در حال جایگزینی اقتصادهای سنتی هستند. ایران باید از هم‌اکنون برای سال ۲۰۵۰ برنامه‌ریزی کند تا بتواند سهمی از این بازارها داشته باشد.»
او با اشاره به فرصت‌های منطقه‌ای افزود: «ایران ظرفیت‌های بسیاری در حوزه اقتصاد دیجیتال دارد. برای مثال، کشور عراق زیرساخت اینترنت دارد، اما تاکسی اینترنتی ندارد. چرا تاکسی‌های اینترنتی ایرانی بازار عراق را تسخیر نمی‌کنند؟ این نیازمند برنامه‌ریزی و مشارکت دولت در اقتصاد دیجیتال منطقه است.»
فناوری‌های نوظهور؛ کلید موفقیت در آینده
سرمست به فناوری متاورس اشاره کرد و گفت: «هیچ شرکت بزرگ فناوری را نمی‌بینید که در حوزه متاورس فعالیت نداشته باشد. اگر از اکنون برای توسعه زیرساخت‌های فناوری‌های نوظهور برنامه‌ریزی نکنیم، در آینده از رقابت با غول‌های فناوری بازخواهیم ماند.»
نقش دولت و ابزارهای مالیاتی در حمایت از نوآوری
وی با اشاره به تجربه کشورهای پیشرفته در استفاده از ابزارهای مالیاتی برای حمایت از تحقیق و توسعه گفت: «از سال ۲۰۱۰، کشورهای اروپایی و آمریکا با استفاده از ابزارهای مالیاتی از تحقیق و توسعه حمایت کردند، اما ایران در این زمینه از آخرین کشورها بوده است.»
نتیجه‌گیری: ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها
سرمست در پایان خاطرنشان کرد: «توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌های اقتصادی و رفع تعارض منافع است. بدون برنامه‌ریزی دقیق و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، نمی‌توان به رقابت در بازارهای جهانی امیدوار بود.»
