26/10/2025 – نوشته‌ی اونا حاجداری- فایل – هزاران نفر از افراد بیکار در دوران رکود بزرگ در مقابل ساختمان شهرداری کلیولند تجمع کردند.کپی‌رایت آرشیو AP
طبق گفته‌ی یکی از نهادهای شورای اروپا، دانش‌آموزان با یادگیری چگونگی گذر جوامع از رکودهای گذشته، همدلی، تفکر انتقادی و مقاومت در برابر بازی‌های سرزنش ساده‌انگارانه‌ای را که به راست افراطی و پوپولیسم دامن می‌زند، ایجاد می‌کنند.
در دورانی که قطبی شدن فزاینده، نابرابری فزاینده و پوپولیسم دوباره در حال ظهور است، یک گزارش جدید استدلال می‌کند که آموزش بحران‌های اقتصادی در کلاس‌های درس تاریخ چیزی بیش از یک درس در مورد رکود اقتصادی است – این یک درس در مورد دموکراسی است.
طبق گزارش رصدخانه‌ی آموزش تاریخ در اروپا (OHTE)، پلتفرمی از شورای اروپا، یادگیری در مورد شوک‌های اقتصادی گذشته به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در برابر روایت‌های قربانی‌کننده مقاومت کنند و تاب‌آوری دموکراتیک ایجاد کنند.
در این گزارش آمده است: «بحران‌های مالی عمومی و پول ملی، و همچنین افزایش تورم، باعث بی‌ثباتی اقتصادی مداوم یا مکرر در بسیاری از کشورهای اروپایی شده است که ارتباط نزدیکی با افزایش نابرابری‌های اجتماعی، بیگانه‌هراسی و زیر سوال رفتن ارزش‌های دموکراتیک دارد.»
OHTE ادامه داد: «آموزش در مورد بحران‌های اقتصادی می‌تواند به دانش‌آموزان دانش و مهارت‌های لازم را برای مقاومت در برابر نسبت دادن یک‌جانبه و ساده‌انگارانه‌ی تقصیر بحران‌های اقتصادی به اقلیت‌ها و گروه‌های انگ‌خورده از طریق قربانی کردن دیگران ارائه دهد.»
این گزارش بر اساس تجزیه و تحلیل ۱۷ کشور اروپایی تهیه شده است.
OHTE شورای اروپا در سال ۲۰۲۰ برای رسیدگی به مسائل مربوط به آموزش تاریخ در این قاره ایجاد شد، زیرا پیش از این هیچ نهاد متمرکزی برای تجزیه و تحلیل آنچه در یک کشور در مقابل کشور دیگر تدریس می‌شد، وجود نداشت.
این امر منجر به موقعیت‌هایی می‌شود که در آن جنبش‌های پوپولیستی قوی می‌توانند در برخی کشورها مانند مجارستان ایجاد شوند.
نویسندگان این گزارش معتقدند که آموزش در مورد نابرابری اقتصادی، جنبه‌ای حیاتی در درک نارضایتی‌های تاریخی یک کشور و تأثیرات آن بر سیاست امروز است.
طبق تحلیل اخیر منتشر شده در مجله اروپایی تحقیقات سیاسی، افرادی که فکر می‌کنند جامعه‌شان بسیار نابرابر است، بیشتر احتمال دارد از احزاب پوپولیستی حمایت کنند.
این نظرسنجی نشان می‌دهد رأی‌دهندگانی که نابرابری‌های شدیدی را در جامعه درک می‌کنند، در مقایسه با پاسخ‌دهندگانی که جامعه را برابرتر می‌دانند، حدود ۲.۷ درصد بیشتر احتمال دارد از احزاب پوپولیستی حمایت کنند.
این گزارش می‌افزاید که این تأثیرات به ویژه برای احزاب پوپولیستی راست‌گرای برجسته و بزرگ مانند حزب پیشرفت در نروژ، حزب مردم دانمارک و حزب آزادی اتریش قوی است.
بر اساس یافته‌های یک نظرسنجی اجتماعی اروپایی که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، افرادی که مشکلات مالی را گزارش می‌کنند، به طور قابل توجهی بیشتر از کسانی که از نظر مالی در رفاه هستند، از احزاب پوپولیستی حمایت می‌کنند.
ESS این الگو را در چندین کشور و سال‌های نظرسنجی شناسایی می‌کند و تأکید می‌کند که فشار اقتصادی احساس شده – و نه فقط درآمد – به توضیح استقبال از درخواست‌های پوپولیستی کمک می‌کند.
گزارش جدید OHTE توصیه می‌کند که معلمان تاریخ اقتصادی باید به دنبال پیوند دادن رویدادهای گذشته به مهارت‌های ملموس باشند. به عبارت دیگر، فقط «به دانش‌آموزان نگویید رکود بزرگ چه بود»، بلکه از درس‌ها برای توسعه «همدلی، گشودگی، همکاری [و] تحمل ابهام» استفاده کنند.
معلمانی که برای این مطالعه مصاحبه شدند، گزارش دادند که وقتی دانش‌آموزان از نظر تاریخی با بحران‌های اقتصادی درگیر می‌شوند، آمادگی بیشتری برای پرسیدن این سوال دارند که «چرا این اتفاق افتاد؟»، «چه کسی متحمل شد؟»، «چه کسی سود برد؟» و «آیا یک قربانی پشت سر من در حال طغیان است؟».
در گزارش OHTE آمده است: «بررسی چنین سوالاتی می‌تواند به زبان‌آموزان کمک کند تا درک کنند که یک بحران اقتصادی چیزی فراتر از یک پدیده اقتصادی مجزا است و در عوض اغلب بر همه جنبه‌های زندگی اجتماعی تأثیر می‌گذارد.»
نویسندگان افزودند: تدریس اقتصاد همچنین به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که متوجه شوند پیامدهای بحران‌ها به شدت به نظام سیاسی حاکم و دوره تاریخی وابسته است.
کلاس‌های مربوط به بحران‌های اقتصادی در هر ۱۷ کشور مورد مطالعه در برنامه‌های درسی ملی گنجانده شده است و در ۱۶ کشور به جز اسپانیا که گنجاندن درس‌هایی در مورد بحران‌های اقتصادی به صلاحدید معلمان است، اجباری است.
این به تنهایی نشان‌دهنده شناخت گسترده از این موضوع است – اما اطلاعات کمی در مورد نحوه استفاده و چارچوب‌بندی این موضوع و اینکه آیا اجماع عمومی در سراسر اروپا در مورد نحوه تدریس آن وجود دارد یا خیر، ارائه می‌دهد.
«بحران‌های اقتصادی به صراحت با مبارزه برای یا علیه دموکراسی در برنامه‌های درسی یک کشور مرتبط هستند.»
در این گزارش توضیح داده شده است: «تمام کشورهای عضو به جز گرجستان و اسپانیا… انقلاب فرانسه و بحران اقتصادهای سوسیالیستی در دهه ۱۹۸۰، نمونه‌هایی هستند که بیشترین استناد را به آنها شده است، جایی که از سختی‌های اقتصادی به عنوان محرکی برای بسیج نیروها برای مطالبه موفقیت‌آمیز دموکراسی یاد می‌شود.»
از طرف دیگر، «بحران‌های اقتصادی منجر به نابودی دموکراسی در کشورهای مختلف اروپایی» معمولاً با توجه به ظهور فاشیسم و نازیسم به عنوان نتیجه مستقیم رکود بزرگ تدریس می‌شوند.
این گزارش در توصیه‌های خود همچنین پیشنهاد می‌کند که بحران‌های اقتصادی را می‌توان از دیدگاه اقلیت‌ها یا گروه‌های آسیب‌پذیر آموزش داد. نویسندگان گفتند که این می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای واژگون کردن روایت‌های طرفدار افراط‌گرایی مانند «یک گروه این کار را کرد»، «آنها همیشه از ما سوءاستفاده می‌کنند» یا «سیستم توسط X دستکاری می‌شود» استفاده شود.
به عنوان مثال، این گزارش از این واقعیت انتقاد می‌کند که درس‌های مربوط به بحران‌های اقتصادی به ندرت بر … تمرکز می‌کنند. در مورد چالش‌های خاص گروه‌هایی مانند LGBTQ+، روما و جوامع یهودی.
دیدگاه زنان در بحران‌های اقتصادی در شش کشور از 17 کشور مورد بررسی گنجانده شده است، اما “اشاره به تاریخ LGBTI در برنامه‌های درسی و کتاب‌های درسی در همه کشورها وجود ندارد”. تنها 3.4٪ از پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه معلمان اظهار داشتند که دیدگاه‌های LGBTQ+ را در دروس خود لحاظ می‌کنند.
OHTE نتیجه‌گیری کرد که در مورد تدریس بحران‌های اقتصادی در اروپا، یک قطعه گمشده کلیدی وجود دارد.در حالی که این موضوع به شدت در برنامه‌های درسی حضور دارد، نحوه تدریس آن اغلب محدود است و بر داده‌ها و جدول‌های زمانی اقتصاد کلان تمرکز دارد، نه بررسی تأثیرات انسانی و اجتماعی.
معلمان در کشورهای مختلف گزارش می‌دهند که بحران‌ها “پلی طبیعی بین اقتصاد، سیاست و جامعه” ایجاد می‌کنند، اما از فقدان منابع بین رشته‌ای ساختاریافته در دسترس برای آموزش این موضوع به این روش ابراز تاسف می‌کنند.مقایسه فشار هزینه‌های زندگی امروز، نوسانات انرژی و بهبود ناهموار با دوره‌های قبلی – مانند بحران منطقه یورو – به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا از تاریخ درس بگیرند.
در میان رشد کند و شوک‌های تعرفه‌ای، که با افزایش سن جمعیت پیچیده‌تر می‌شود، اروپا با یک مسیر اقتصادی دشوار روبرو است. در چنین محیطی، بحران‌های گذشته می‌توانند چارچوبی برای درک حال حاضر فراهم کنند..
