۲۶/۱۰/۲۰۲۵ – نوشته امبر لوئیز برایس – کپی‌رایت Canva
احساس می‌کنید برای شروع یک سرگرمی جدید خیلی پیر هستید؟ دوباره فکر کنید. یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که انسان‌ها بین سنین ۵۵ تا ۶۰ سالگی به اوج شناختی خود می‌رسند.
بیشتر ما از فکر پیر شدن وحشت داریم، اما تحقیقات جدید یک مزیت غیرمنتظره پیری را نشان می‌دهد: عملکرد ذهنی ما بین سنین ۵۵ تا ۶۰ سالگی به اوج خود می‌رسد.
در حالی که مطالعات قبلی نشان داده است که انسان‌ها در اواسط دهه بیست تا اوایل دهه سی سالگی به اوج فیزیکی خود می‌رسند، محققان در استرالیا دریافتند که توانایی‌های پردازش روانشناختی ما همچنان در حال بهبود است.این خبر برای کسانی که می‌پرسند آیا برای تغییر شغل یا شروع سرگرمی‌های جدید خیلی دیر شده است، خبر خوشایندی است، اما همچنین بر ارزشی که ذهن‌های مسن‌تر برای جامعه به ارمغان می‌آورند، تأکید می‌کند.
ژیل گیگناک، نویسنده‌ی همکار این مطالعه و استاد روانشناسی در دانشگاه استرالیای غربی، به The Conversation گفت: “در حالی که چندین توانایی با افزایش سن کاهش می‌یابند، اما با رشد سایر ویژگی‌های مهم متعادل می‌شوند.”
وی افزود: “این نقاط قوت در کنار هم، از قضاوت بهتر و تصمیم‌گیری سنجیده‌تر پشتیبانی می‌کنند – ویژگی‌هایی که در رأس امور بسیار مهم هستند.”
این مطالعه که در مجله‌ی Intelligence منتشر شد، ابتدا با شناسایی ۱۶ ویژگی روانشناختی اصلی انجام شد. این ویژگی‌ها شامل توانایی‌های شناختی مانند استدلال و حافظه، همراه با پنج ویژگی شخصیتی “بزرگ”: گشودگی، وظیفه‌شناسی، برونگرایی، توافق‌پذیری و روان‌رنجوری بود.
سپس محققان از مجموعه داده‌های از پیش موجود برای اندازه‌گیری چگونگی تکامل هر ویژگی در طول عمر استفاده کردند که به نوبه‌ی خود یک “الگوی قابل توجه” را آشکار کرد. گیگناک نوشت: «عملکرد کلی ذهن بین سنین ۵۵ تا ۶۰ سالگی به اوج خود رسید، قبل از اینکه از حدود ۶۵ سالگی شروع به کاهش کند. این کاهش پس از ۷۵ سالگی بارزتر شد، که نشان می‌دهد کاهش عملکرد در سنین بالاتر می‌تواند پس از شروع، سرعت بیشتری بگیرد.»
نکته قابل توجه این است که برخی از ویژگی‌های فردی حتی در سنین بالاتر نیز به اوج خود می‌رسند، از جمله وظیفه‌شناسی در ۶۵ سالگی و ثبات عاطفی در ۷۵ سالگی.
برای مدت طولانی، اعتقاد بر این بود که توانایی‌های شناختی انسان در دهه ۲۰ زندگی به اوج خود می‌رسد، در میانسالی ثابت می‌ماند و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. مدت‌هاست که تحقیقات فزاینده‌ای این موضوع را رد کرده و شواهدی را نشان می‌دهد که مغز در طول زندگی ما به تغییر و توسعه ادامه می‌دهد.
با این حال، زمینه‌ها و ویژگی‌های خاص عملکردهای مغز هر فرد، ایجاد یک اجماع گسترده‌تر در مورد زمان دقیق اوج عملکردهای ذهنی ما را بسیار دشوار می‌کند: در حالی که برخی از ویژگی‌ها ممکن است برای برخی تقویت شوند، برخی دیگر تضعیف می‌شوند.
میشا فون کراوزه، محقق دانشگاه هایدلبرگ آلمان، به یورونیوز هلث گفت: «تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام جنبه‌های شناخت برای مطالعه مهم‌تر هستند، دشوار است. اهمیت نسبی آنها احتمالاً تا حد زیادی به زمینه و سوال تحقیقاتی مورد نظر بستگی دارد.»
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ در مجله Nature Human Behaviour منتشر شد، فون کراوزه از زمان پاسخ‌دهی در ترکیب با یک مجموعه داده آنلاین بزرگ شامل بیش از یک میلیون شرکت‌کننده برای اندازه‌گیری سرعت ذهنی با افزایش سن استفاده کرد. نتایج با مطالعه گیگناک همخوانی نزدیکی داشت و نشان داد که برخی از عملکردهای شناختی فقط پس از ۶۰ سالگی شروع به کند شدن می‌کنند.
فون کراوزه گفت: «در بخش‌های بزرگی از طول عمر انسان، و به ویژه در طول یک زندگی کاری معمولی از ۲۰ تا ۶۵ سال، سرعت پاسخ افراد به محرک‌های خارجی کاهش می‌یابد. تحقیقات ما نشان داد که این کند شدن تا حد زیادی نشان‌دهنده کاهش کارایی ذهنی نیست، حداقل در مجموعه داده‌ها و وظیفه‌ای که ما مطالعه کردیم. تا بزرگسالی، میانگین سطوح کارایی پردازش اطلاعات در کاری که ما مطالعه کردیم، به سختی تغییر کرد.»
در مقابل، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، عملکرد ذهنی شطرنج‌بازان حرفه‌ای را به طور خاص اندازه‌گیری کرد.
آنتونی استریت‌متر، نویسنده این مطالعه و استاد اقتصادسنجی کاربردی در UniDistance Suisse، به یورونیوز هلث گفت: «در مورد ما، اوج [ذهنی] بین ۳۵ تا ۴۰ سالگی به دست آمد. کیفیت حرکات [شطرنج] با افزایش سن افزایش می‌یابد تا زمانی که به این نقطه ثبات برسید، و پس از آن دوباره کاهش می‌یابد.»
اما همچنان که محققان به بررسی اسرار ذهن‌های پیر ما ادامه می‌دهند، یک چیز قطعی است: دلیلی برای خوش‌بینی وجود دارد. برخلاف این پیام که ما در یک عدد خاص «از آن عبور کرده‌ایم»، این مطالعه اخیر گواه دیگری است بر اینکه ما از آنچه تصور می‌کنیم، تیزتر هستیم.
همانطور که گیگناک خلاصه می‌کند، «بنابراین، سن به تنهایی عملکرد کلی شناختی را تعیین نمی‌کند. بنابراین ارزیابی‌ها و سنجش‌ها باید بر توانایی‌ها و ویژگی‌های واقعی افراد تمرکز کنند، نه بر فرضیات مبتنی بر سن».
