۱۳ اکتبر ۲۰۲۵، عکس از نویسنده: کایف شیخ -EurekAlert
تیمی از محققان در کپنهاگ دریافته‌اند که فعالیت سروتونین در مغز می‌تواند به پیش‌بینی اینکه آیا بیمارانی که داروهای ضد افسردگی SSRI مصرف می‌کنند، عوارض جانبی جنسی مانند اختلال نعوظ یا مشکل در رسیدن به ارگاسم را تجربه خواهند کرد یا خیر، کمک کند. این کشف که در کنفرانس کالج اروپایی نوروسایکوفارماکولوژی (ECNP) در آمستردام ارائه شد، می‌تواند منجر به درمان افسردگی شخصی‌تر شود و به بیماران کمک کند داروهایی را انتخاب کنند که عوارض جنسی را به حداقل برسانند.
اختلال عملکرد جنسی یک مشکل رایج در افسردگی است و اغلب با درمان ضد افسردگی پیچیده‌تر می‌شود. در حالی که SSRIها، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، مانند پروزاک و اسیتالوپرام، به دلیل اثربخشی‌شان در بهبود خلق و خو به طور گسترده تجویز می‌شوند، مشخص شده است که در حدود ۷۰٪ از مصرف‌کنندگان، عوارض جانبی جنسی نیز ایجاد می‌کنند. این عوارض شامل کاهش میل جنسی، مشکلات نعوظ و مشکلات رسیدن به ارگاسم است. تاکنون هیچ راه قابل اعتمادی برای پیش‌بینی اینکه کدام بیماران بیشتر در معرض خطر هستند، وجود نداشته است.
محققان کپنهاگ ۹۰ بیمار مبتلا به افسردگی را بررسی کردند تا مشخص کنند که آیا فعالیت سروتونین در مغز قبل از درمان می‌تواند عوارض جانبی جنسی را پیش‌بینی کند یا خیر. آنها از روشی مبتنی بر EEG به نام وابستگی بلندی پتانسیل‌های برانگیخته شنوایی (LDAEP) استفاده کردند. آزمایشی که نحوه پردازش صدا توسط مغز را اندازه‌گیری می‌کند. به طور شگفت‌آوری، این پاسخ شنوایی می‌تواند فعالیت سروتونین را نیز منعکس کند. هرچه LDAEP پایین‌تر باشد، سطح سروتونین مغز بالاتر است.
بیماران قبل از شروع یک دوره هشت هفته‌ای داروی SSRI، آزمایش LDAEP را انجام دادند. سپس محققان عوارض جانبی جنسی را در طول دوره درمان پیگیری کردند. به گفته دکتر کریستین جنسن، محقق ارشد بیمارستان دانشگاه کپنهاگ، یافته‌ها قابل توجه بودند. جنسن گفت: «ما کشف کردیم افرادی که قبل از شروع درمان فعالیت سروتونین بالاتری داشتند، در پایان دوره ۸ هفته‌ای داروهای ضد افسردگی، به ویژه مشکل در رسیدن به ارگاسم، احتمال بیشتری برای ابتلا به عوارض جانبی جنسی داشتند.»
محققان با ترکیب داده‌های LDAEP با اطلاعات مربوط به علائم جنسی هر بیمار مرتبط با افسردگی، توانستند توانایی رسیدن به ارگاسم را با دقت ۸۷٪ پیش‌بینی کنند. جنسن در یک بیانیه مطبوعاتی توضیح داد: «در حال حاضر، بیماران تنها پس از شروع مصرف داروهای ضد افسردگی، عوارض جانبی جنسی را کشف می‌کنند. اندازه‌گیری فعالیت سروتونین از طریق آزمایش LDAEP در شروع دوره داروهای ضد افسردگی به ما این امکان را می‌دهد که احتمال مشکلات جنسی بعدی ناشی از SSRI را پیش‌بینی کنیم.»
این تیم امیدوار است که این رویکرد بتواند به پزشکان کمک کند تا هنگام تجویز داروهای ضد افسردگی، تصمیمات دقیق‌تری بگیرند و به بیماران اجازه دهد تا در طول درمان، زندگی جنسی فعال خود را حفظ یا بازیابی کنند. جنسن تأکید کرد که به نظر می‌رسد این یافته‌ها به‌طور خاص در مورد مشکلات جنسی ناشی از دارو صدق می‌کند، نه در مورد اختلال عملکرد جنسی عمومی، و خاطرنشان کرد که یک مطالعه بزرگتر شامل ۶۰۰ بیمار در حال انجام است تا نتایج را اصلاح کند و اندازه‌گیری‌های سطح هورمون را نیز شامل شود.
کارشناسان می‌گویند این کشف گامی امیدوارکننده به سوی مراقبت‌های سلامت روان فردی‌تر است. پروفسور اریک روهه، روانپزشک مرکز پزشکی دانشگاه رادبود در هلند که در این مطالعه شرکت نداشت، آن را «یک مطالعه بسیار جالب» نامید که در آن محققان به طور نوآورانه از یک آزمایش آسان برای پیش‌بینی احتمال اختلال عملکرد جنسی پس از شروع مصرف داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنند.
روهه خاطرنشان کرد که وقتی این آزمایش تکرار شود، می‌تواند به پزشکان کمک کند تا بیمارانی را که بعید است عوارض جانبی جنسی را تجربه کنند، شناسایی کنند و به کسانی که در شروع درمان SSRI مردد هستند، اطمینان خاطر دهد. وی گفت: «از آنجایی که بسیاری از بیماران پس از شروع مصرف داروهای ضد افسردگی SSRI دچار اختلال عملکرد جنسی می‌شوند، مهمترین کاربرد بالینی آن پیش‌بینی عدم بروز اختلال عملکرد جنسی خواهد بود.»
او همچنین محققان را تشویق کرد تا کار خود را به سمت توسعه ابزاری برای توصیه به استفاده از داروی ضد افسردگی گسترش دهند، نه اینکه صرفاً به فرضیات دارویی تکیه کنند.
آزمایش LDAEP خود ساده و غیرتهاجمی است. جنسن گفت: «آزمایش LDAEP کاملاً ظریف است. ما صداها را با شدت‌های مختلف از طریق هدفون پخش می‌کنیم و همزمان امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کنیم. این آزمایش حدود 30 دقیقه طول می‌کشد و غیرتهاجمی است. این آزمایش به طور کلی در دسترس نیست، اما اگر این آزمایش انتظارات را برآورده کند، ممکن است تغییر کند.»
جنسن در گفتگو با CNN نحوه عملکرد این آزمایش را شرح داد: الکترودهای کوچکی روی پوست سر قرار می‌گیرند تا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به صدا ثبت کنند و به طور غیرمستقیم سطح سروتونین را منعکس کنند. از آنجا که سروتونین پردازش مغز را تنظیم می‌کند.این آزمایش با در نظر گرفتن اطلاعات حسی، از جمله صدا، یک نشانگر زیستی منحصر به فرد برای درک چگونگی تأثیر داروهای ضد افسردگی بر نوروشیمی هر فرد ارائه می‌دهد.
اگرچه هنوز در دست بررسی است، اما این مطالعه راه جدیدی را در درمان افسردگی پیشنهاد می‌کند. راهی که سلامت عاطفی را با سلامت جنسی متعادل می‌کند. در صورت تأیید، این تحقیق می‌تواند ابزاری حیاتی برای پزشکان جهت انتخاب داروهای ضد افسردگی که هم ثبات روانی و هم کیفیت زندگی را حفظ می‌کنند، فراهم کند.
