به نقل از : https://borna.news ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
برنا – گروه علمی و فناوری: دبیر انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیری کشور از سرمایه‌گذاری ۱۶ هزار و ۱۶۹ میلیارد تومانی در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور در سال ۱۴۰۳ و رشد ۵۰۵ درصدی این حوزه خبر داد.
زهرا وجدانی: سال‌های اخیر اقتصاد دانش‌بنیان به یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و پیشرفت اقتصادی کشور تبدیل شده است؛ زیست‌بومی که بر پایه نوآوری، فناوری و سرمایه‌گذاری هوشمندانه بنا شده و توانسته موتور محرک رشد تولید و اشتغال شود. در این میان نهادهای مالی تخصصی همچون صندوق‌های پژوهش و فناوری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نقش کلیدی در تامین مالی ایده‌ها و شرکت‌های فناور ایفا می‌کنند. گزارش تازه انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور نشان می‌دهد که روند حمایت مالی از نوآوری در سال ۱۴۰۳ به نقطه عطفی رسیده است؛ چراکه مجموع سرمایه‌گذاری این نهاد‌ها به ۱۶۹ هزار میلیارد تومان افزایش یافته و تامین مالی نوآوری در کشور با رشد خیره‌کننده ۵۰۵ درصدی روبه‌رو شده است.
در نشست خبری ۱۴ مهرماه۱۴۰۴ که در محل صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد، عباسعلی کارشناس، دبیر انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور از رونمایی گزارش سالانه این انجمن در حوزه تامین مالی اکوسیستم نوآوری و فناوری به‌هم‌زمان با اختتامیه جایزه ملی تامین مالی فناوری و نوآوری ایران (INTIFA) خبر داد. وی اظهار داشت که این گزارش حاوی داده‌های کلیدی و تحلیلی است که می‌تواند چراغ راه سیاستگذاران کشور در جهت تقویت زیست‌بوم نوآوری و دانش‌بنیان قرار گیرد.
زمینه تاسیس و ماموریت انجمن
کارشناس خاطرنشان کرد که از حدود ۲۰ سال پیش نهادهای مالی تخصصی به منظور پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان و حوزه نوآوری شکل گرفتند؛ اصلی‌ترین این نهاد‌ها شامل شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) و صندوق‌های پژوهش و فناوری هستند. وی افزود که از سال ۱۳۹۱ این نهاد‌ها گرد هم آمدند و برای پیگیری مطالبات مشترک انجمنی صنفی تشکیل دادند که امروز با نام انجمن صنفی سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور فعالیت می‌کند.
طبق گفته وی اعضای این انجمن تا سال ۱۴۰۳ به ۱۶۴ نهاد مالی تخصصی رسیده‌اند که سرمایه ثبت‌شده این اعضا بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومان است؛ اما دارایی‌های واقعی شامل املاک، سهام و دارایی‌های غیرنقدی بسیار فراتر از این رقم است، زیرا سرمایه رسمی صرفاً بخش نقدی و ثبت‌شده را در بر می‌گیرد.
او اشاره کرد که این انجمن طی دهه گذشته هر ساله گزارشی از عملکرد تامین مالی نوآوری و فناوری ارائه داده است. در ابتدا این گزارش‌ها در سه بخش تسهیلات، ضمانت‌نامه و سرمایه‌گذاری تنظیم می‌شد؛ اما در گزارش سال ۱۴۰۳ دو بخش جدید به آن افزوده شده و بدین ترتیب پنج بخش اصلی گزارش به شرح زیر تعیین شده‌اند:
• سرمایه‌گذاری
• تسهیلات
• ضمانت‌نامه
• ارزش‌گذاری
• تامین مالی جمعی
به گفته کارشناس این تقسیم‌بندی دقیق‌تر، تصویر واقع‌بینانه‌تری از خدمات ارائه شده توسط نهادهای مالی تخصصی به شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان ارائه می‌دهد.
رکورد سرمایه‌گذاری با ۱۶۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳
در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر کارشناس اعلام کرد که در سال ۱۴۰۳ مجموع قرارداد‌های سرمایه‌گذاری اعضا به ۱۶۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. از این رقم:
• ۱۱ هزار و ۴۳۶ میلیارد تومان به‌صورت سرمایه‌گذاری مستقیم در شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور، به معنای خرید سهام و تزریق نقدی انجام شده است؛
• ۳ هزار و ۴۸۲ میلیارد تومان به سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها اختصاص یافته است، یعنی بدون تملک سهام در سود و زیان پروژه شریک شده‌اند؛
• ۱ هزار میلیارد تومان نیز به صورت غیرمستقیم از طریق ایجاد نهادهای مالی ثانویه تخصصی سرمایه‌گذاری شده است.
کارشناس تاکید کرد که این رقم سرمایه‌گذاری در مقایسه با سال ۱۴۰۲، رشد خارق‌العاده ۵۰۵ درصدی را تجربه کرده است؛ زیرا در آن سال رقم سرمایه‌گذاری تنها ۱۰ هزار و ۹۲۲ میلیارد تومان بود.
وی افزود: یعنی در عرض یک سال رقم سرمایه‌گذاری اعضای انجمن تقریباً شش برابر شده است.
نکته مهم قابل ذکر این است که بخش عمده این سرمایه‌گذاری‌ها به‌صورت مستقیم نبوده و تنها کمی بیش از ۶٫۷ درصد به‌صورت سهام‌داری مستقیم انجام شده، در حالی که سهم پروژه‌ای و غیرمستقیم نیز سهم قابل‌توجهی داشته‌اند.
رشد تسهیلات؛ تامین مالی ساده و سریع
در بخش تسهیلات اعضای انجمن طی سال ۱۴۰۳ در مجموع ۸ هزار و ۳۷۶ میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌های فناور و نوآور پرداخت کرده‌اند که نسبت به سال قبل رشد ۴۳ درصدی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر اگر در سال ۱۴۰۲ تسهیلات در حدود ۵ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان بوده باشد، در سال ۱۴۰۳ این مقدار به بیش از ۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
وی تصریح کرد که ۸۲ درصد از این تسهیلات تنها با ضمانت چک یا سفته پرداخت شده‌اند یعنی فرآیند کاملاً ساده و کم تشریفات و ۷۴ درصد از این تسهیلات از نوع جاری بوده‌اند. این ترکیب نشان‌دهنده تمایل نهادهای مالی تخصصی به ارائه تسهیلات سریع، آسان و سازگار با چرخه کوتاه کسب‌وکار‌های فناورانهاست.
جهش صدور ضمانت‌نامه؛ رونق ابزار تضمینی برای دانش‌بنیان‌ها
یکی از بخش‌های مهم گزارش مربوط به ضمانت‌نامه‌ها است. کارشناس در این باره گفت که با تصویب قوانین جدید از جمله قوانین مربوط به جهش دانش‌بنیان و ماده ۱۰۰ برنامه سوم توسعه صندوق‌های پژوهش و فناوری توانستند مجوز صدور ضمانت‌نامه را نیز دریافت کنند. همچنین طبق آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی، در پنج سال اخیر صدور ضمانت‌نامه توسط این صندوق‌ها به رشد چشمگیری رسیده است.
وی گفت که در سال ۱۴۰۲ مجموعاً صادر شدن ضمانت‌نامه‌ها به ارزش ۲۰ همت رسیده بود؛ اما در سال ۱۴۰۳ این رقم با رشد ۲۲۰ درصدی به ۴۵ هزار و ۱۵۳ میلیارد تومان افزایش یافته است.
وی همچنین افزود که ۹۰ درصد از این ضمانت‌نامه‌ها با دریافت تنها چک یا سفته صادر شده‌اند، یعنی با کمترین تشریفات ممکن. در این بین ۱۶ درصد از ضمانت‌نامه‌ها از نوع تعهد پرداخت بوده‌اند که بالاترین ریسک را برای صادرکنندگان در بر دارد و در واقع معادل اعطای وام مستقیم تلقی می‌شود.
به گفته وی این ارقام نشان می‌دهد که نهادهای مالی تخصصی علی‌رغم محدودیت‌های موجود، در تلاش برای تسهیل دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان به تامین مالی امن و بدون پیچیدگی هستند.
ارزش‌گذاری دارایی‌ها؛ شفافیت برای بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران
در حوزه ارزش‌گذاری اعضای انجمن در سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۵۵ پروژه ارزش‌گذاری را اجرا کرده‌اند. ارزش کل دارایی‌ها و سهامی که در این پروژه‌ها ارزیابی شده، بالغ بر ۳۱ هزار و ۵۴۴ میلیارد تومان بوده است.
کارشناس تأکید کرد که این گزارش‌ها نه‌فقط برای شرکت‌های دانش‌بنیان اهمیت دارد، بلکه برای سرمایه‌گذاران، بورس، نهادهای مالی و سیاستگذاران نیز ابزاری حیاتی محسوب می‌شود.
وی افزود: با انتشار این داده‌ها فاصله اطلاعاتی بین شرکت‌های فناور و بازار سرمایه کاهش می‌یابد و اعتماد به زیست‌بوم نوآوری تقویت می‌شود.
انفجار تامین مالی جمعی؛ نقش مردم در حمایت از نوآوری
یکی از بخش‌های نوآورانه گزارش امسال تمرکز بر تامین مالی جمعی (Crowdfunding) است. کارشناس توضیح داد که از سال ۱۳۹۹ با تصویب مجوز‌های لازم در بازار فرابورس، تامین مالی جمعی به‌صورت رسمی وارد کشور شد. در سال ۱۴۰۳ تعداد سکّوهای مجاز فعال به ۴۳ پلتفرم رسیده است و شاهد رشد چشمگیر در این بازار بوده‌ایم.
در سال ۱۴۰۲ حجم نقدی که از طریق سکو‌های تامین مالی جمعی برای پروژه‌ها جمع‌آوری شده بود، در حدود ۳ هزار و ۸۰۳ میلیارد تومان بود؛ اما در سال ۱۴۰۳ این رقم با تقریباً ۴ برابر شدن به ۱۲ هزار و ۸۵۸ میلیارد تومان رسیده است. از این مبلغ، حدود ۲۵ درصد آن یعنی تقریباً ۳ هزار و ۲۱۴ میلیارد تومان به طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص یافته است.
وی همچنین گفت که تعداد مشارکت‌کنندگان در این فرآیند ۱۳۵ هزار نفر بوده‌اند و به‌طور متوسط هر طرح جذب ۱۷۵ مشارکت‌کننده داشته است. این آمار نشان‌دهنده علاقه عمومی و اعتماد مردم به ابزار تامین مالی جمعی در حمایت از پروژه‌های نوآورانه است.
سهم خصوصی، چالش‌ها و فرصت‌ها
عباسعلی کارشناس به نکته‌ای مهم نیز اشاره کرد: ۸۰ درصد مالکیت نهادهای عضو انجمن در اختیار بخش خصوصی است و تنها ۲۰ درصد از آن به بخش دولتی تعلق دارد. این امر نشان می‌دهد که اکوسیستم تامین مالی نوآوری در کشور عمدتاً مبتنی بر بخش غیردولتی است و بخش خصوصی نقش اصلی در راندمان رقابت و نوآوری ایفا می‌کند.
با این حال او اذعان کرد که چالش‌هایی نیز در مسیر وجود دارد: محدودیت منابع مالی، ریسک بالای سرمایه‌گذاری نوآورانه، نهادینه نشدن ابزار‌های مالی جدید و نیاز به سیاست‌گذاری هماهنگ از سوی دولت و دستگاه‌های اجرایی از جمله موانع پیش رو هستند.
پیوست‌های گزارش؛ ابعاد تکمیلی تامین مالی نوآوری
کارشناس اعلام کرد که در گزارش امسال چند پیوست اساسی نیز ضمیمه شده است تا تصویر جامع‌تری از وضعیت تامین مالی نوآوری کشور ارائه شود. این پیوست‌ها شامل:
• عملکرد شتاب‌دهنده‌ها در جذب منابع مالی؛
• عملکرد فرابورس در پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان و انتشار اوراق؛
• عملکرد معاونت علمی ریاست جمهوری در حوزه اعتبار مالیاتی؛
• عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی در اعطای تسهیلات و ضمانت‌نامه‌ها.
وی تاکید کرد که این پیوست‌ها از اهمیت بسزایی برخوردارند، زیرا به سیاستگذاران کمک می‌کنند نقاط قوت و ضعف زنجیره تامین مالی نوآوری را شناسایی کرده و تصمیم‌های راهبردی اتخاذ کنند.
در پایان دبیر انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور گفت: گزارش سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌ها، نهادهای مالی تخصصی کشور توانسته‌اند تحولی جدی در تامین مالی نوآوری ایجاد کنند. اما برای پایداری این رشد و جهش‌های آتی نیاز به تقویت زیرساخت‌های قانونی، تسهیل قوانین مالیاتی، تعمیق فرهنگ سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و حمایت مستمر از شرکت‌های فناور وجود دارد.
به باور او این گزارش نه صرفا یکآمار است، بلکه نقطه عطفی برای طراحی سیاست‌های آینده و هدایت سرمایه‌گذاران به سمت حوزه نوآوری و فناوری خواهد بود. با انتشار آن در تاریخ ۲۱ مهرماه جاری امید است که مبنایی واقعی برای تصمیم‌سازی در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان باشد.
بررسی عملکرد نهادهای مالی تخصصی در گزارش سال ۱۴۰۳ انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور نشان می‌دهد که نظام تامین مالی نوآوری در ایران از مرحله شکل‌گیری عبور کرده و وارد فاز بلوغ نهادی شده است. رشد ۵۰۵ درصدی سرمایه‌گذاری‌ها و دستیابی به رقم ۱۶۹ هزار میلیارد تومان گویای افزایش ظرفیت‌های مالی و مدیریتی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است؛ ظرفیتی که نتیجه هم‌افزایی میان بخش خصوصی، نهادهای توسعه‌ای و سیاست‌های کلان اقتصادی در جهت تقویت زیست‌بوم نوآوری است.
افزایش سهم بخش خصوصی (۸۰ درصد مالکیت اعضا)، گسترش ابزار‌های مالی جدید همچون تامین مالی جمعی و رشد قابل توجه صدور ضمانت‌نامه‌ها، همگی نشانه‌هایی از حرکت اقتصاد ایران به‌سوی مدل‌های مدرن تامین مالی مبتنی بر ریسک و نوآوری است. با این حال پایداری این روند در گرو تعمیق بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر، اصلاح نظام مالیاتی، افزایش شفافیت ارزش‌گذاری شرکت‌های فناور و تقویت پیوند میان سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران است.
تجربه سال ۱۴۰۳ ثابت کرد که در صورت هم‌سویی نهادهای سیاستگذار و مالی، سرمایه‌گذاری در حوزه دانش‌بنیان می‌تواند به یکی از موتور‌های اصلی رشد اقتصادی کشور تبدیل شود. اما پرسش اساسی اینجاست: آیا نظام اقتصادی و نهادی کشور می‌تواند این شتاب کم‌نظیر در تامین مالی نوآوری را به یک مسیر پایدار و ساختاریافته تبدیل کند یا این جهش چشمگیر تنها نقطه‌ای موقت در مسیر پرچالش اقتصاد دانش‌بنیان ایران خواهد بود؟
